Sayyid Qosimiy masnaviylarining g’oyaviy-badiiy xususiyatlari
Ushbu magistrlik dissertatsiyasi Sayyid Qosimiyning (Sayyid Qosimi Anvordir) to'rt masnaviy-dostonini: "Majma'ul-axbor", "Gulshani roz", "Haqiqatnoma" va "Ilohiynoma"larni adabiyotshunoslikning qiyosiy-tarixiy, qiyosiy tipologik, badiiy-biografik hamda shahr metodlari asosida tadqiq etadi. Ishda masnaviylarning adabiy an'analarga munosabati, poetik xususiyatlari hamda ma'naviy yetuk shaxs tarbiyasidagi ahamiyati yoritiladi. Tadqiqotda Sayyid Qosimiyning o'zbek mumtoz adabiyotida nomanavislik an'anasini rivojlantirgani va Alisher Navoiyga qadar turkiy adabiyotda xamsanavislik an'anasining shakllanishiga hissa qo'shgani, shuningdek, Farididdin Attorning tasavvufiy qarashlarini turkiy adabiyotga olib kirishda ilk qadamlarni qo'ygan shoir va mutafakkir sifatida o'rni ham ko'rsatib beriladi.
Asosiy mavzular
- Sayyid Qosimiy shaxsiyati va adabiy merosi manbalari: Ushbu bobda Sayyid Qosimiyning ilmiy-adabiy merosining oʻrganilishi, XV asr adabiy muhiti va uning xususiyatlari, Xurosonda temuriylar saltanatining yakuniy davri, Alisher Navoiy davri, turkiy adabiyotda xamsanavislik an'anasi hamda shoirning o'zbek mumtoz adabiyotida nomanavislik an'anasini rivojlantirishdagi o'rni tahlil qilinadi. Shuningdek, tadqiqotning respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining ustuvor yoʻnalishlariga bogʻliqligi, muammoning oʻrganilganlik darajasi va tadqiqotning ilmiy yangiligi hamda adabiyotshunoslikning asosiy yoʻnalishlari keltirilgan.
- Sayyid Qosimiy masnaviylari va turkiy adabiyotda xamsanavislikning ilk qadamlari: Ushbu bobda Sayyid Qosimiyning "Majma' ul-axbor" dostoni va xamsanavislik an'anasi, "Gulshani roz" masnaviysining g'oyaviy-badiiy xususiyatlari, Sayyid Qosimiy masnaviylari va oʻzbek adabiyotida nomanavislik taraqqiyoti, xususan "Haqiqatnoma" va "Ilohiynoma" asarlarining oʻziga xosligi hamda ushbu dostonlarning mazmun-mohiyati tahlil qilinadi.
- Sayyid Qosimiy masnaviylari va oʻzbek adabiyotida nomanavislik taraqqiyoti: Ushbu bobda Sayyid Qosimiy masnaviylarining oʻzbek adabiyotida nomanavislik an'anasi va Sayyid Qosimiyning "Haqiqatnoma", "Ilohiynoma" asarlarining mazmun-mohiyati, ularning o'zbek adabiyoti tarixida tutgan o'rni va mavqeyi ochib beriladi. Xususan, "Haqiqatnoma" va "Ilohiynoma" dostonlari klassik adabiyotimiz tarixida vujudga kelgan didaktik dostonchilik janrini rivojlantirishga oʻzining ma'lum hissasini qo'shganligi ta'kidlanadi.