Bosh sahifa>Qidiruv>Молиявий ва бошқарув таҳлили

Молиявий ва бошқарув таҳлили

Mazkur kitob O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta’lim Vazirligi hamda Buxoro muhandisliktexnologiya institutining «Moliya va boshqaruv tahlili» fanidan tayyorlangan masharochin qidiruv tizimida foydalanish uchun mo'ljallangan. Unda korxonalarning moliyaviy-xo'jalik faoliyatini tahlil qilishning nazariy va amaliy jihatlari, shuningdek, ushbu tahlilni amalga oshirish usullari va vositalari atroflicha yoritilgan. Kitobda jami 15 ta mavzu qamrab olingan bo'lib, har bir mavzu quyidagi asosiy bo'limlarga ajratilgan: kirish, chakana savdoda moliya va boshqaruv tahlili, moliya va boshqaruv tahlili usullari, korxona pul oqimlarining tahlili, asosiy vositalar va ular bilan ta'minlanganlikning tahlili, mexnat resurslari va mehnat unumdorligining tahlili, moliya natijalari va moliyaviy holatning tahlili, moliyaviy barqarorlik va likvidlikning tahlili kabi mavzular chuqur o'rganilgan.

Asosiy mavzular

  • KIRISH: Hozirgi kunda mamlakatimizda iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishning asosiy yo'nalishlari, jumladan, bozor munosabatlariga o'tish sharoitida korxona va tashkilotlarning iqtisodiy mustaqilligini ta'minlash, ularning moliyaviy barqarorligini oshirish, raqobatbardoshligini yuksaltirish, investitsiyalarni jalb etish muhim ahamiyat kasb etadi. Shu maqsadda korxonalarning iqtisodiy va moliyaviy faoliyatini tahlil qilish, aniqrog'i, ushbu fanni chuqur o'rganish va amaliyotga tatbiq etish zaruriyati tug'iladi. Ushbu kirish qismida mualliflar kitobning maqsadi, vazifalari, qo'llaniladigan usullar va uslublar haqida atroflicha ma'lumot beradi. Shuningdek, O'zbekiston Respublikasining iqtisodiy rivojlanishiga qo'yilgan ulkan hissa haqida ham so'z yuritadi.
  • I-BOB. MOLIYAVIY VA BOSHQARUV TAHILINI SHAKLLANTIRISH VA UNING RIVOJLANISH TARIXI: Ushbu bobda moliya va boshqaruv tahlili fani, uning paydo bo'lishi va rivojlanishi, shuningdek, uni shakllantirishda muhim rol o'ynagan omillar atroflicha yoritiladi. Jumladan, ushbu bobda: 1. Tahlil fanining paydo bo'lishi va rivojlanish tarixi 2. O'zbekiston Respublikasida iqtisodiy (moliya va boshqaruv) tahlilning shakllanishi va rivojlanishi 3. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xojalik subyektlarini boshqarishning muhim funksiyasi sifatida tahlil 4. Moliya va boshqaruv tahlili fanining predmeti 5. Moliya va boshqaruv tahlili fanining asosiy vazifalari va tamoyillari kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • II-BOB. MOLIYAVIY VA BOSHQARUV TAHILINI USULLARI VA MEXODLARI: Ushbu bobda moliya va boshqaruv tahlili usullari, ularning klassifikatsiyasi va tadbiq qilinishi atroflicha o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliya va boshqaruv tahlili fanining mexodlari va ularning o'ziga xos xususiyatlari 2. Moliya va boshqaruv tahlilida qo'llaniladigan usullarning turlari 3. Taqqoslash usuli va uning qo'llanilish shartlari 4. Guruxlash usuli va uning qo'llanilishi 5. Balans bog'lanish usuli va uning qo'llanilishi 6. Mutloq va nisbiy farqlarni aniqlash usuli 7. Zanjir bilan bog'lanish usuli va uning qo'llanilishi kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • III-BOB. XO'JALIK SUB'EKTLARIDA TAHIL ISHLARINI TASHKIL QILISH VA MANBALAR BILAN TA'MINLASH: Ushbu bobda tahlil ishlarini tashkil qilish va manbalar bilan ta'minlash masalalari o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xojalik subyektlarida tahlil o'tkazish tartibi va uni bajarish 2. Tahlilni tashkil etish bosqichlari 3. Tahlil natijalarini umumlashtirish va rasmiylashtirish 4. Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi sharoitida tahlilni tashkil etishning xususiyatlari 5. Manbalarning to'g'riligini tekshirish va ularga qo'yiladigan talablar kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • IV-BOB. XO'JALIK SUB'EKTLARINIING MARKETING FAOLIYATIDA TAHIL: Ushbu bobda korxona marketing faoliyatining tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Korxona mahsulotiga bo'lgan talab va taklifni o'rganishning ahamiyati va tahlil vazifalari 2. Talab va taklifni ifodalovchi ko'rsatkichlar tizimi 3. Korxona mahsulotiga bo'lgan talab darajasini aniqlovchi omillar tahlili 4. Raqobat darajasini belgilovchi ko'rsatkichlar va ularni aniqlovchi omillar tahlili kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • V-BOB. XO'JALIK SUB'EKTLARINIING MAHSULOT (ISH, XIZMATLAR) ISHLAB CHIQARISH XAJMINI TAHIL: Ushbu bobda korxona mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish hajmining tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Ishlab chiqarish ko'rsatkichlari tahlilining mazmuni, vazifalari va axborot manbalari 2. Ishlab chiqarish hajmini ifodalovchi ko'rsatkichlar tizimi va ulardan foydalanish 3. Ishlab chiqarish rejasi ko'rsatkichlarining bajarilishi tahlili 4. Ishlab chiqarish tarkibidagi strukturaviy o'zgarishlar tahlili 5. Mahsulot nomenklaturasi va assortimentining tahlili 6. Ishlab chiqarishning maromdorligi tahlili 7. Mahsulotning buzilishi va yo'qotilishi tahlili 8. Ishlab chiqarish hajmini ta'sir etuvchi omillarni umumlashtirish kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • VI-BOB. MAHSULOT (ISH, XIZMAT)LAR SOTISH XAJMI VA ULARNING O'ZGARISHIGA TA'SIR ETUVCHI OMILLAR TAHIL: Ushbu bobda korxona mahsulot (ish, xizmat)lar sotish hajmi va uning o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillarning tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarning mahsulot sotish jarayonlarini tahlil qilishning ahamiyati, vazifalari va manbalari 2. Mahsulot sotish rejasi bajarilishi va dinamikasining tahlili 3. Mahsulot sotish hajmini ta'sir etuvchi omillar tahlili 4. Mahsulot sotish bo'yicha shartnomaviy majburiyatlarning bajarilishi tahlili 5. Mahsulot sifatining tahlili 6. Sotish hajmini oshirish imkoniyatlarini jamlash kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • VII-BOB. MEXNAT RESURSLARI BILAN TA'MINLANISH VA MEXNAT UNUMDORLIGI TAHIL: Ushbu bobda mexnat resurslari bilan ta'minlanish va mexnat unumdorligining tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Korxonada mexnat resurslarini tahlil qilishning ahamiyati, vazifalari va axborot manbalari 2. Korxonaning mexnat resurslari bilan ta'minlanishining tahlili 3. Ish kuchi qo'nimsiqligi va ishchilar malaka darajasining tahlili 4. Ishchilarning ish vaqtidan foydalanishning tahlili va sabablari 5. Mexnat unumdorligining dinamikasining tahlili 6. Sanoat ishlab chiqarish xodimlari mexnat unumdorligiga ta'sir etuvchi omillar tahlili 7. Ishchining mexnat unumdorligiga ta'sir etuvchi omillarning tahlili 8. Mahsulotning mexnat sig'imini aniqlash 9. Mexnat omillarining mahsulot hajmiga ta'sirini aniqlash kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • VIII-BOB. XO'JALIK SUB'EKTLARINIING MODDIY RESURSLAR BILAN TA'MINLANISHI TAHIL: Ushbu bobda korxonalarning moddiy resurslar bilan ta'minlanishi va ulardan foydalanish samaradorligining tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarning moddiy resurslar bilan ta'minlanganlikini tahlil qilishning ahamiyati, vazifalari va axborot manbalari 2. Moddiy resurslar bilan ta'minlanganlik va ulardan foydalanish samaradorligini ifodalovchi ko'rsatkichlar tizimi 3. Korxona moddiy texnika ta'minotini bajarilishi tahlili 4. Korxonaning material resurslari bilan ta'minlanganligining tahlili 5. Material resurslardan foydalanish samaradorligi va ularning ishlab chiqarish hajmiga ta'sirining tahlili kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • IV-BOB. MAHSULOT ISHLAB CHIQARISH VA DAVR XARAKATLARI TAHIL: Ushbu bobda mahsulot ishlab chiqarish va davr xarajatlari tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tannarxni pasaytirishning ahamiyati, mohiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari 2. Xarajatlarni turlarga bo'lish: ishlab chiqarish va noishlab chiqarish xarajatlari, o'zgaruvchan va o'zgarmas xarajatlar 3. 1 so'mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar tahlili 4. Xarajatlarning iqtisodiy elementlari va kalkulyatsion moddalar bo'yicha tahlili 5. Ishlab chiqarishdagi mexnat haqi xarajatlarining tahlili 6. Ishchilarning ish haqi fondiga ta'sir etuvchi omillarning tahlili 7. Mexnat unumdorligi bilan o'rtacha ish haqi nisbatining o'zgarishi va mahsulot tannaxiga ta'siri tahlili 8. Material xarajatlariga "sarf me'yori" va "material bahosi" o'zgarishining ta'sirining tahlili 9. Mahsulot turlari bo'yicha tannarxning tahlili va unga ta'sir etuvchi omillarning tahlili kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • X-BOB. MOLIYAVIY NATIJALAR TUG'RISIDAGI XISOBOT TAHIL: Ushbu bobda moliya natijalari va ularning moliyaviy holati tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Erkin iqtisodiy munosabatlar sharoitida xo'jalik yurituvchi subyektlarning moliya natijalarini tahlil qilishning ahamiyati, vazifalari va axborot manbalari 2. Moliya natijalari to'g'risidagi hisobning asosiy ko'rsatkichlari, ularni ko'rib chiqish va iqtisodiy manfaatlari 3. Moliya natijalarining shakllanishi va ularning turlari 4. Mahsulotni sotishdan olingan moliya natijasi va uning o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillar tahlili 5. Davr xarajatlarining tahlili 6. Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan olingan daromad va xarajatlar tahlili 7. Operatsion jarayonlaridan olingan daromadlar va yo'qotishlar tahlili 8. Moliya faoliyatidan olingan daromad va yo'qotishlar tahlili 9. Favqulodda foyda va zararlar tahlili 10. Korxona hisob foiyidasi (soliq to'lovigacha bo'lgan foyda) tahlili 11. Sof foyda o'zgarishining omilliy tahlili 12. Rentabellik ko'rsatkichlar tizimi 13. Rentabellikka ta'sir etuvchi omillarning tahlili kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • XI-BOB. BUXGALTERIYA BALANSI KO'RSATKICHLARI VA MOLIYAVIY HOLATI TAHIL: Ushbu bobda buxgaltriya balansi ko'rsatkichlari va moliya holatining tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo'jalik subyektlarining moliya holatini o'rganishning ahamiyati, maqsadi, vazifalari va axborot manbalari 2. Buxgalteriya balansining tarkibi va tuzilishi 3. Mol-mulk tarkibining tahlili 4. Mablag'lar manbasining tahlili 5. Aylanma mablag'larni qoplashga o'zlik manbalarining yetish yoki yetmasligining tahlili 6. Moliya barqarorligining tahlili 7. Korxona to'lov qobiliyatining tahlili 8. Mol-mulk va mablag'lar harakatchanligining tahlili 9. Aylanma mablag'lar aylanmasining tahlili kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • XII-BOB. DEBITORLIK VA KREDITORLIK QARZLARI TAHIL: Ushbu bobda debitorlik va kreditorlik qarzlari tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo'jalik yurituvchi subyektlarning debitorlik va kreditorlik qarzlari bilan tanishishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari 2. Buxgalteriya balansiga ko'ra debitorlik va kreditorlik qarzlari hosil bo'lish sabablari 3. Debitorlik va kreditorlik qarzlari balansini tuzish. Muddat uzaytirilgan qarzlarning paydo bo'lish sabablari 4. Debitorlik qarzlari hajmi, tarkibi va hosil bo'lish muddatiga ko'ra tahlili. Debitorlik qarzlari aylanishining tahlili 5. Kreditorlik qarzlari hajmi, tarkibi va hosil bo'lish muddatiga ko'ra tahlili. Kreditorlik qarzlari aylanishining tahlili 6. Debitorlik va kreditorlik qarzlari kamaytirish yo'llari kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • XIII-BOB. XO'JALIK SUB'EKTLARINIING ASOSIY VOSITALAR BILAN TA'MINLANGANLIGI VA ULARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGINI TAHIL: Ushbu bobda xo'jalik subyektlarining asosiy vositalar bilan ta'minlanganligi va ulardan foydalanish samaradorligining tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Xo'jalik yurituvchi subyektlarning asosiy vositalar bilan ta'minlanganligini tahlil qilishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari 2. Asosiy vositalar (fond) tarkibi, tuzilishi va dinamikasining tahlili, ularning aktiv va passiv qismlarining nisbati 3. Tezlashgan amortizatsiya ajratmalari va ularning fond qaytimiga ta'siri 4. Asosiy vositalarning texnik holatining tahlili 5. Asosiy fondlarning yangilanish dinamikasi va mexnatning fond bilan qurollanishi tahlili 6. Fond qaytimining dinamikasi va unga tashkiliy-texnik omillarning ta'siri tahlili 7. Ishlab chiqarish jihozlarining vaqt va quvvat bo'yicha foydalanish tahlili 8. Fond qaytimini oshirish imkoniyatlari kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • XIV-BOB. PUL OKIMLARINI TAHIL: Ushbu bobda pul oqimlari tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo'jalik subyektlarining pul mablag'lari harakatini tahlil qilishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari 2. Xo'jalik subyektlarining asosiy faoliyatidagi pul oqimlarining tahlili 3. Investitsiya, moliya va soliq to'lashlardagi pul oqimining tahlili 4. Moliya faoliyatidagi pul mablag'lari harakatining tahlili 5. Valyuta mablag'lari harakatining tahlili 6. Hozirogi qiymatga keltirilgan, kelajakda kutiladigan sof pul oqimlari usuli va uni tahlil qilish 7. Pul oqimini bashoratlash kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
  • XV-BOB. IXTISODIYOT SUB'EKTLARINIING XUSUSIY KAPITALINI TAHIL: Ushbu bobda iqtisodiy subyektlarning xususiy kapitalini tahlili o'rganilgan. Jumladan, ushbu bobda: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo'jalik yurituvchi subyektlarning xususiy kapitalini tahlil qilishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari 2. Xususiy kapital tarkibi, o'zgarishi va dinamikasining tahlili 3. Xususiy kapitalni ko'paytirish omillarini aniqlash kabi mavzular chuqur o'rganilgan.
Kalit so'zlar:Moliya va boshqaruv tahliliO'zbekiston RespublikasiBuxoro muhandislik texnologiya institutikorxona moliyaviy holatipul oqimlariasosiy vositalarmexnat resurslarimexnat unumdorligimuddati o'tgan qarzdorlikdebitorlik va kreditorlik qarzlarimoliyaviy barqarorliklikvidlikrentabellikumumiy foydasof foydavalyuta mablag'laripul oqimini bashoratlashxususiy kapital