Органик синтездаги чиқиндисиз технологиялар

Ushbu o'quv qo'llanma Buxoro muhandislik texnologiya instituti bakalavriat talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, unda organik sintez texnologiyasi, chiqindisiz texnologiyalar, kimyoviy chiqindilar, ularni qayta ishlash usullari, tabiiy va kimyoviy tolalar hamda biogaz va biogumus ishlab chiqarish texnologiyalari kabi muhim mavzular yoritilgan. Qo'llanmada kimyoviy jarayonlar, chiqindilarni kamaytirish va qayta ishlash usullari, ekologik toza texnologiyalar, tabiiy va sintetik tolalar ishlab chiqarish texnologiyalari, shuningdek, chiqindisiz ishlab chiqarishning asosiy printsiplari batafsil bayon etilgan. Kitob oxirida har bir bo'lim bo'yicha nazorat savollari va foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati keltirilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: Fan-texnika taraqqiyoti, texnologik jarayonlarning uzluksiz takomillashtirilishi, chiqindilarni kamaytirish va atrof-muhitga zararsiz aylantirish kabi masalalar ko'rib chiqiladi. Chipindisiz texnologiyani qo'llashning bir necha yo'nalishlari, jumladan, suvni minimal talab qiluvchi texnik jarayonlar, zaxarsiz xom-ashyolardan foydalanish, energoteхnik sxemalarni qo'llash kabi jihatlar yoritiladi.
Chiqindisiz va kam chiqindili texnologiyalar haqida asosiy tushunchalar: Ushbu mavzuda "chiqindisiz texnologiya" atamasining ma'nosi, uning kelib chiqishi va atrof-muhitni muhofaza qilishdagi ahamiyati ko'rib chiqiladi. Termodinamika qonunlari asosida chiqindisiz texnologiyaning zarurati va uni amalga oshirishning yo'llari tushuntiriladi. Shuningdek, chiqindilar va ularni qayta ishlashning ekologik va iqtisodiy jihatlari hamda jahonda chiqindilardan foydalanish darajasi haqida ma'lumot beriladi.
Chiqindisiz organik texnologiyalarning asosiy printsplari: Ushbu mavzu organik sintez korxonalarida chiqindisiz texnologiyalarni joriy etish uchun qo'llaniladigan beshta asosiy printsiplarni tushuntiradi. Bularga sistemalilik, xom-ashyo va energetik resurslardan to'liq foydalanish, materiallar oqimining davriyligi va ishlab chiqarishning atrof-muhitga ta'sirini cheklash kabi jihatlar kiradi. Shuningdek, tabiiy muqitga ishlab chiqarish ta'sirini cheklash hamda chiqindisiz ishlab chiqarishni tashkil etish samaradorligi ko'rib chiqiladi.
Kimyoviy chiqindilarning atrof-muhitga ta`siri: Kimyoviy chiqindilarning atrof-muhitga ta'sirini o'rganishga bag'ishlangan ushbu bo'limda polimerlar, organik reagentlar va plastmassa chiqindilarining zararli ta'siri, ularni qayta ishlash va utilizatsiya qilishning ekologik jihatlari batafsil tahlil qilinadi. Polimer materiallarining turli xil ishlov berish jarayonlarida hosil bo'ladigan chiqindilar va ularning atrof-muhitga ta'siri haqida ma'lumot beriladi.
Filtrlari, ularning qo'llanish soxalari va tanlash shartlari: Polimer materiallaridan tayyorlangan turli xil filtrlar, ularning qo'llanish sohalari va tanlash shartlari haqida ma'lumot beriladi. Filtrlarning to'qimachilik, asbotsement buyumlar, shifer ishlab chiqarishdagi qo'llanilishi, shuningdek, ularni tanlashda hisobga olinadigan jihatlar ko'rib chiqiladi.
Qattiq chiqindilar manbai va turlari: Qattiq chiqindilarning manbalari va turlari, kimyo sanoatida hosil bo'ladigan chiqindilarning fizik-kimyoviy xossalari va ularning atrof-muhitga ta'siri haqida ma'lumot beriladi. Ushbu chiqindilarning asosiy turlari va ulardan foydalanish usullari ham tushuntiriladi.
Chiqindilarni mexanik va termik qayta ishlash usullari: Ushbu mavzu chiqindilarni mexanik va termik qayta ishlash usullarini tahlil qiladi. Chiqindilarni qayta ishlashning turli usullari, jumladan, presslash, qoliplarga quyish, ekstruziyalash va boshqa usullar, shuningdek, ularning ekologik va iqtisodiy samaradorligi ko'rib chiqiladi.
Tabiiy gazni tarkibi to'g'risida umumiy tushuncha, gazni qayta ishlashga tayyorlash: Ushbu bo'limda tabiiy gazning tarkibi, uning olinish manbalari, qayta ishlash jarayonlari va tozalash usullari haqida ma'lumot beriladi. Tabiiy gazni ajratish, tozalash va uni qayta ishlash texnologiyalari, jumladan, adsorbsiya va absorbsiya usullari, shuningdek, deetanizatsiya jarayonlari tushuntiriladi.
Organik sintez korxonalaridagi to'yinmagan gazlarini ishlatish: Organik sintez korxonalarida hosil bo'ladigan to'yinmagan gazlar, ularning sanoatda qo'llanilishi va izobutanni alkillash jarayonlari haqida ma'lumot beriladi. Bu gazlardan polimerlar olish, benzin ishlab chiqarish va boshqa maqsadlarda foydalanish usullari tushuntiriladi.
Biogaz va biogumus ishlab chiqarish texnologiyasi va uning istiqbollari: Ushbu mavzu biogaz va biogumus ishlab chiqarish texnologiyasini, uning jaxon amaliyotidagi ahamiyatini va istiqbollarini ko'rib chiqadi. Chorvachilik, parrandachilik va o'simliklar chiqindilaridan biogaz va biogumus olishning turli usullari, ulardan energiya olish va qishloq xo'jaligida foydalanish imkoniyatlari haqida ma'lumot beriladi.
Yengil uglevodorod gazlarini qayta ishlash jarayonlari gazlarni olinish manbalari va ularning tarkibi: Neftni qayta ishlash jarayonida hosil bo'ladigan yengil gazlar, ularning tarkibi, ularni qayta ishlashga tayyorlash va ajratish usullari haqida ma'lumot beriladi. Gazlarni rektifikasiya, adsorbsiya va deetanizatsiya usullari yordamida ajratish jarayonlari va AGFU qurilmalari haqida tushuncha beriladi.
Organik birikmalarni elektrolitik usulda ishlab chiqarish texnologiyasi: Organik birikmalarning elektrosintezi, elektroliz reaksiyalari va katod hamda anod jarayonlari tahlil qilinadi. Uglerod-uglerod bog'larining qaytarilishi, aromatik birikmalarning elektrokimyoviy qaytarilishi, shuningdek, oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari misolida tushuntiriladi.