Allel bo`lmagan genlarning o`zaro ta`siri

Ushbu kitob genetika va seleksiya asoslariga bag'ishlangan bo'lib, unda allel bo'lmagan genlarning o'zaro ta'siri, komplementar ta'sir, epistatik ta'sir, polimer ta'sir va modifikator ta'sir kabi mavzular keng yoritilgan. Kitobda genotip va fenotip, irsiyatning molekulyar asoslari, genlarning ekspressivligi va penetrantligi kabi asosiy tushunchalar ham batafsil tahlil qilingan. Shuningdek, kitobda o'simliklar va hayvonlarda genetik belgilarning nasldan-naslga o'tishi misollar bilan ko'rsatib berilgan.

Asosiy mavzular

• Allel bo'lmagan genlarning o'zaro ta'siri: Individual rivojlanishda genlar o'zaro murakkab ta'sir qiladi. Organizm bu ayrim va bir-biriga bog'liq bo'lmagan genlarning bog'lamidan emas, balki qonuniy ravishda o'zgarib turadigan va genlar tizimi bilan aniqlanadigan biokimyoviy va morfo-biologik jarayondir. Genlar tizimiga genotip deyiladi.
• Komplementar ta'sir: Komplementar ta'sir etuvchi genlarga qo'shimcha genlar deb ham aytiladi. Bu genlar gomo yoki geterozigota holatda (A - B) genotipda o'zaro ta'sir etib, yangi belgining, ya'ni ota-onasida yo'q belgining rivojlanishini belgilaydi. Bunda har bir gen o'zi alohida yangi belgini rivojlantiradi.
• Epistatik ta'sir: Ayrim hollarda bir juft allel genlar, boshqa juft allel bo'lmagan genlarning ta'sirini yo'q qilib yuboradi. AA>BB yoki BB>a, BB>AA yoki bb>A. Bunday genlarning o'zaro ta'sirida vujudga kelgan allel bo'lmagan dominantlikka epistaz deyiladi. Bir genning ta'sirini yo'q qiluvchi genga epistatik gen, ta'siri yo'q bo'ladigan genga – gipostatik gen deyiladi.
• Polimer ta'sir: Allel bo'lmagan bir xildagi bir nechta genning bitta belgining rivojlanishiga o'xshash ta'sir ko'rsatishi polimeriya hodisasi deyiladi.
• Modifikator ta'sir: Organizmning shakllanish jarayonida genlar turli xil ta'sir etadi, ayrim genlarning ta'siri chegaralanmagan bo'lib, ular pleytrop ta'sir etishi, ya'ni bitta belgining emas, balki bir necha belgilarning rivojlanishiga ta'sir etishi mumkin. Har bir organizmning belgi va xususiyatlarining rivojlanishi murakkab, bir-biri bilan bog'langan biokimyoviy va morfo-biologik jarayonlardan iboratdir.