Avtomobil qismlarini tayyorlash texnologiyalari
Ushbu uslubiy ko'rsatma O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan tasdiqlangan namunaviy dastur va ishchi dastur asosida tayyorlangan. Unda "Avtomobilsozlik va traktorsozlik" yo'nalishining 5-semestr talabalari uchun "Avtomobil qismlarini tayyorlash texnologiyalari" fani doirasida amaliy mashg'ulotlarni bajarish bo'yicha batafsil yo'riqnomalar berilgan. Kitobda metallarning bosim bilan ishlashda cho'zilish va siqilish xossalarini o'rganish, bolg'alash jarayonida metall xossalarini o'rganish, metallarning issiqdan chiziqli kengayuvchanligini aniqlash, zagotovkalarni shtamplab bukishda egiluvchan materiallarni hossalari parametrlarini aniqlash, metallarni shtamplash va xajmiy shtamplash jarayonini o'rganish, metallarni shtamplarda kesish jarayonini aniqlash kabi muhim mavzular yoritilgan. Har bir mashg'ulot uchun maqsad, kerakli asbob-uskunalar, umumiy ma'lumotlar, ishni bajarish tartibi va hisobotni tuzilishi bo'yicha aniq ko'rsatmalar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Metallarni bosim bilan ishlashda cho'zilish va siqilish: Ushbu mavzu avtomobilsozlikda bosim bilan ishlashda cho'zilish va siqilish tushunchasini beradi. Kerakli asbob-uskunalar, umumiy ma'lumotlar, sterjenlarning cho'zilishi va siqilish deformatsiyasini hisoblash formulalari, Puasson koeffitsienti va ularni aniqlash usullari hamda mustahkamlik shartlari keltirilgan.
- Bolg'alash jarayonida metall xossalarini o'rganish: Mavzu bolg'alash jarayonida metall xossalarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda bolg'alanuvchanlik tushunchasi, uning koeffitsientini aniqlash, Brinell usuli yordamida metallarning qattiqligini aniqlash va shu kabi masalalar yoritilgan.
- Metallarning issiqdan chiziqli kengayuvchanligini aniqlash: Bu mavzu metall va qotishmalarning issiqlik ta'sirida xajmi va o'lchamlarini o'zgarishini kuzatishga qaratilgan. Unda metallarning issiqlik sig'imi, chiziqli va hajmiy kengayish koeffitsientlari va ularni aniqlash usullari hamda misol keltirilgan.
- Zagotovkalarni shtamplab bukishda egiluvchan materiallarni hossalari parametrlarini aniqlash: Mavzu zagotovkalarni shtamplab bukishda egiluvchan materiallarni hossalari parametrlarini aniqlashga bag'ishlangan. Unda kesish jarayoni bosqichlari, egilish, plastik va ko'chish bosqichlari, hamda kesish kuchi hisoblash formulalari keltirilgan.
- Metallarni shtamplash va xajmiy shtamplash jarayonini o'rganish: Ushbu mavzu metallarni shtamplash va xajmiy shtamplash jarayonini o'rganishga bag'ishlangan. Unda shtamplash turlari, ularning qo'llanilishi, foydalanish samaradorligi va kamchiliklari, shuningdek, shtamplash uskunalari va ularning ishlash prinsipi ko'rsatilgan.
- Metallarni shtamplarda kesish jarayonini aniqlash: Mavzu metallarni shtamplarda kesish jarayonini va ta'sir kuchlarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda list materiallarini shtamplash, zagotovkalar tayyorlash, kesish jarayonini aniqlash uchun zaruriy kuchni hisoblash formulalari keltirilgan.