Бузоқлар темиратки касаллигини махсус профлактикасининг самарадорлиги
Ushbu bitiruv malakaviy ishi "Buzoqlar temiratkasi kasalligini maxsus profilaktikasining samaradorligi" mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda kasallikning kelib chiqishi, tashxisi, epizootologiyasi va oldini olish choralari atroflicha o'rganilgan. Ishda, ayniqsa, kasallikning oldini olish va davolashda qo'llaniladigan LТФ-130 vaksinasi va boshqa profilaktik tadbirlearning samaradorligi tahlil qilingan. Tadqiqot davomida O'zbekistonda va xorijda olib borilgan ilmiy ishlar, statistik ma'lumotlar va tajribalar o'rganilib, kelib chiqish sabablari, rivojlanish omillari va uni bartaraf etish yo'llari ko'rsatib berilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 28 martdagi "Veтериyariya va chorvachilik sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PF-5696-son Farmoni va 2018 yil 8-maydagi PQ-3703-sonli qarorlari asosida O'zbekistonda chorvachilik va veterinariya sohasida kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish, ta'lim sifatini oshirish hamda zamonaviy talablarga javob beradigan mutaxassislar tayyorlash zaruriyati ta'kidlangan.
- Adabiyotlar tahlili: Qishloq xo'jalik hayvonlari temiratkasi kasalligini 1960-yillardan boshlab o'rgangan olimlar (Sh.T.Rasulov, O.A.Shoxnazarov, O.A.Berdnik, A.B.Parmonov, M.P.Turdievlar)ning tadqiqotlari, ayniqsa, formal vaksinaning ishlab chiqilishi va keyinchalik yaratilgan ТФ-130 (tirik) vaksinasining ahamiyati haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, turli davlatlarda (AQSh, Kanada, Yaponiya, Germaniya, Fransiya, Angliya) ushbu vaksinaning patentlanganligi va qo'llanilishi haqida so'z yuritilgan.
- Xususiy tadqiqotlar: Mazmun 3.1-3.4 qismlarida buzoqlarning trixofitiyasi kasalligining hususiyatlari, epizootologiyasi, klinik belgilari, laboratoriya diagnostikasi, etiologiyasi, patogenezi, qo'zg'atuvchilari, tashxisi va oldini olish choralari batafsil yoritilgan. Jumladan, kasallikni qo'zg'atuvchi zamburug'lar (Tr. Verrucosum, N. Egvirum, M. Eqvirum, M. Canis, Tr. Mentagrophutes, T, Sarcisovi, T. Verrucosum var. Autotrophucum) haqida ma'lumot berilgan.
- Buzoqlar kasalligining maxsus profilaktikasining samaradorligi: Qishloq xo'jalik hayvonlarida, xususan buzoqlarda uchraydigan temiratki kasalligining oldini olish va davolash bo'yicha maxsus profilaktik tadbirlearning samaradorligi keltirilgan. Bunda kasallikning oldini olishda qo'llaniladigan usullar, jumladan, LТФ-130 vaksinasi, ishqor-formalin aralashmasi va boshqa dorilarning samaradorligi tahlil qilingan.
- Temiratki kasalligida epizootiyaga qarshi tadbirlar rejasining amaliy ahamiyati: Veтериyariya profilaktik va epizootologiyaga qarshi tadbirlar rejasi, jumladan diagnostik tekshiruvlar, profilaktik emlashlar, davolash va profilaktik ishlov berish kabi tadbirlearning ahamiyati va ularni amalga oshirish tartiblari ko'rsatib berilgan.
- Veтериyariya ishini tashkil etish, iqtisodi va menejmenti: Chorvachilik va parrandachilikda amalga oshirilishi zarur bo'lgan barcha veyteriyariya tadbirlarini reajali ravishda tashkil etish, moddiy-ma'naviy ta'minlash, ish usullarini takomillashtirish, iqtisodiy samaradorlikni oshirish kabi masalalar yoritilgan.
- Xulosa: Respublikamiz viloyat va tumanlarida temiratki kasalligi qish faslida nisbatan ko'proq uchraydi, yozda esa kamayadi. Kasallik qo'zg'atuvchilari (Trichophyton verrcosom, T. Eqvinum, T. Mentagrophytes, T, Sarcisovi, M. Eqvinum, M. Canis) aniqlangan. LТФ-130 vaksinasining samaradorligi va immunitet hosil qilishi tasdiqlangan. Kasallikni davolashda qo'llaniladigan ishqor-formalin aralashmasi va boshqa usullarning samaradorligi ko'rsatilgan.
- Amaliyotga tavsiyalar: Buzoqlar temiratkisi kasalligining epizootik jarayonini hisobga olgan holda profilaktik emlash tadbirlarini o'tkazish, "Trixovis" vaksinasidan foydalanish, sog'lom xo'jaliklardan hayvonlar olib kelish, lagerlarda saqlash, chorva binolarini tozalash, kemiruvchilarga qarshi kurash olib borish, nosog'lom fermalarga begona odamlar kiritmaslik tavsiya etilgan.