To’qayzorlarda o’sadigan daraxt va butalarda uchraydigan tugunak bakteriyalar va ularning o’ziga xos xususiyatlari.
Ushbu kitob Oʻzbekistonning toʻqayzorlarida oʻsadigan daraxt va butalarning ildizlarida simbioz yashovchi tugunak bakteriyalarni aniqlash va ularning xususiyatlarini oʻrganishga bagʻishlangan. Kitobda Zarafshon toʻqayzorlaridagi oʻsimliklar qoplami, jiydalar formasiyasi va assosiasiyalari, tugunak bakteriyalarning tuzilishi, ekologik moslanuvchanligi, oʻsimliklar oʻrtasidagi biologik bogʻliqliklar haqida maʼlumot berilgan.
Asosiy mavzular
- To'qay o'simliklarning ahamiyati: To'qayzorlarning O'rta Osiyo va O'zbekiston uchun ahamiyati, ularning tuproqlari va o'simliklari haqida ma'lumotlar berilgan. Jiyda va chakandaning foydali xususiyatlari va ularning kamayib ketish sabablari ko'rsatilgan. Daryo bo'ylarini muhofaza qilishning ahamiyati ta'kidlangan.
- Azotni mikroorganizmlar tomonidan o'zlashtirilishi: Atmosferadagi azotning ahamiyati va uni o'simliklar tomonidan o'zlashtirilishi haqida ma'lumotlar keltirilgan. Azot fiksatsiyasi qiluvchi mikroorganizmlar, tugunak bakteriyalar va ularning tuproqdagi roli tahlil qilingan.
- Tugunak bakteriyalarning o'rganish tarixi: Dukkakli o'simliklar va tuproq unumdorligi haqida qadimgi olimlarning fikrlari, dukkakli o'simliklarning azot to'plash xususiyatlari, molekulyar azot fiksatsiyasi haqida ma'lumotlar berilgan.
- Tuproq unumdorligini oshirishda bakteriyalarning ahamiyati: Tuproqda boradigan biokimyoviy o'zgarishlar, mikroorganizmlarning tuproq hosil qilishdagi roli, tuproq unumdorligini saqlash va oshirish masalalari, organik va mineral o'g'itlar haqida ma'lumotlar keltirilgan. Shamol eroziyasiga qarshi kurashish usullari tahlil qilingan.
- Zarafshon to'qayzorlarida o'sadigan o'simliklar ro'yxati: Zarafshon to'qayzorlaridagi o'simliklar formatsiyalari, jiydalar tarqalishi, tuproq tarkibi va suv rejimi bilan bog'liqligi, o'simliklar assotsiatsiyalari, ularning tarkibi va ekologik xususiyatlari haqida ma'lumotlar berilgan.
- Daraxt va butalarda uchraydigan tugunak bakteriyalar: Chakanda va jiyda ildizlarida uchraydigan tugunak bakteriyalarning taksonomik tahlili, Frankia turkumiga tegishliligi, ularning tuzilishi, sporangiylari va boshqa xususiyatlari batafsil yoritilgan.
- Tugunak bakteriyalarning hosil bo'lishida ekologik omillarning roli: Bakteriyalarning hayot faoliyatiga tashqi omillar ta'siri, namlik, tuproq harorati, sho'rlanish darajasi va boshqa omillarning tugunak bakteriyalar hosil bo'lishiga ta'siri o'rganilgan.