Anacanthotermes Ahngerianus Jacobs тури термитлари айрим функционал кўрсаткичларининг биоритмлари
Ushbu dissertatsiya tadqiqoti Anacanthotermes ahngerianus turdagi termitlarining faol va tinim davrlaridagi funksional ko‘rsatkichlari va bioritmlarini aniqlashga bag‘ishlangan. Tadqiqotda termitlarning migratsiyasi, faolligi, tirik qolish darajasi, tana tarkibidagi moddalar (oqsil, uglevod, lipid), gaz almashinuvi (O2 va CO2) va energiya almashinuvi o‘rganilgan. Shuningdek, ko‘rish reseptorlarining molekulyar-fiziologik asoslari, fototaksis va olfaktor reaksiyalarining bioritmlari tadqiq etilgan. Tadqiqot natijalari termitlarning turli davrlardagi fiziologik holati, atrof-muhitga moslashuvi va bu omillarning ularning bioritmlariga ta’sirini ochib beradi. Tadqiqotda, shuningdek, termitlarga qarshi kurash usullarini ishlab chiqish uchun ilmiy-amaliy tavsiyalar ham berilgan.
Asosiy mavzular
- Termitlarning faol va tinim davridagi faolligi va tirik qolish darajasi: Termitlarning turli yoshdagi va kastalardagi faolligi, migratsiyasi hamda tirik qolish darajasi o‘rganilgan. Fasl va davrga qarab faollikning o‘zgarishi, ayniqsa, tinim davrida vertikal migratsiyaning kuchayishi aniqlangan.
- Termitlarning tana tarkibi va moddalar almashinuvi: Termitlarning tana massasi, suv, oqsil, uglevod, lipidlar miqdori faol va tinim davrlarida aniqlangan. Faol davrda moddalar almashinuvi tezlashishi, tinim davrida esa ayrim moddalar kamayishi kuzatilgan.
- Termitlarning gaz va energiya almashinuvi: Termitlarning nafas olishi (O2 iste'moli va CO2 ajratilishi), nafas koeffitsiyenti va energiya sarfi faol va tinim davrlarida solishtirilgan. Energiya sarfi tana massasiga teskari proporsional ekanligi, bahorda esa yuqoriligi aniqlangan.
- Termitlarning ko‘rish va hid bilish funksiyalari va bioritmlari: Termitlarning ko‘zlarining tuzilishi, ommatidiyalar soni, elektroretinogramma va spektral sezgirligi tadqiq etilgan. Fototaksis va olfaktor reaksiyalarning sirkadiy ritmlari aniqlanib, bu ritmlarning yoshga va davrga bog‘liqligi ko‘rsatilgan.
- Termitlarga qarshi kurash usullari: Tadqiqot natijalariga asoslanib, termitlarga qarshi kurash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan, jumladan, tinim davrida ishlatiladigan vositalarning samaradorligi yuqoriligi ta’kidlangan.