Biosfera va uning xususiyatlari
Ushbu kitob biosfera, uning tarkibi, tuzilishi, energetikasi va ahamiyatiga bag'ishlangan. Unda biosferaning tirik va notirik komponentlari, modda va energiya aylanishi, insonning biosferaga ta'siri, ekologik muammolar va tabiatni muhofaza qilish masalalari ko'rib chiqiladi. Kitobda, shuningdek, biosferadagi uglerod, azot, fosfor va boshqa elementlarning aylanishi, o'rmonlar va hayvonot olamini muhofaza qilish usullari ham yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Biosfera tushunchasi va ta'limoti: Biosfera - tirik organizmlar tarqalgan yer qobig'i. Uning tarkibi, tuzilishi va energetikasi tirik organizmlar faoliyati majmuasi bilan belgilanadi. Biosfera o'zida tirik va notirik komponentlarni birlashtiradi. V.I.Vernadskiy biosfera ta'limotini rivojlantirgan.
- Biosferadagi modda va energiya aylanishi: Biosferada kimyoviy elementlarning biogen migratsiyasi mavjud. Tirik modda o'zini o'rab turgan atrof-muhit bilan uzluksiz ravishda kimyoviy almashinuvda bo'ladi. Energiya asosan quyoshdan keladi va fotosintez jarayonida bog'lanadi.
- Insonning biosferaga ta'siri: Insonning faoliyati biosferaga salbiy ta'sir ko'rsatadi, masalan, o'rmonlarning kesilishi, zaharli moddalar ishlatilishi va chiqindilar tashlanishi. Bu ekologik muvozanatning buzilishiga olib keladi.
- Tabiatni muhofaza qilish: Tabiatni muhofaza qilishning asosiy vazifalari: hayvonlarning xilma-xilligini saqlab qolish, yashash muhitini muhofaza qilish, tabiiy jamoalarning butunligini saqlash, resurslardan oqilona foydalanish.
- Elementlarning biosferadagi aylanishi: Biosferada uglerod, azot, fosfor va boshqa elementlarning aylanishi muhim ahamiyatga ega. Bu aylanishlar tirik organizmlar va atrof-muhit o'rtasidagi o'zaro ta'sirni ta'minlaydi.
- O'rmonlar va hayvonot olamini muhofaza qilish: O'rmonlar suv balansini boshqaradi, tuproqni eroziyadan saqlaydi, kislorod balansini ta'minlaydi. Hayvonlar biotsenozlarning barqarorligini ta'minlaydi. Ularni muhofaza qilish zarur.