Янги аннелирланган пиримидинлар синтези, модификацияси ва биологик фаоллиги
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi yangi anneliralangan pirimidinlar sintezi, modifikatsiyasi va biologik faolligini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda besh va olti a'zoli geterotsikllarga asoslangan yangi pirimidin hosilalari sintez qilingan va ularning biologik faolligi tekshirilgan. Kimyo fanlari doktori (DSc) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlangan ushbu dissertatsiya O'zbekiston Milliy universiteti huzuridagi Ilmiy kengashda himoya qilingan. Tadqiqot natijalari bo'yicha ko'plab ilmiy ishlar, jumladan, patentlar olingan va xorijiy jurnallarda maqolalar chop etilgan.
Asosiy mavzular
- Yangi anneliralangan pirimidinlar sintezi: Tadqiqotda besh va olti a'zoli, bir yoki ikki geteroatomli (tiyofen, furan, pirazol, piridin) guruhlarni o'z ichiga olgan yangi anneliralangan pirimidinlar sintez qilish usullari ishlab chiqilgan. Bu sintez jarayonlari uchun parallel va kombinator sintez strategiyalaridan foydalanilgan. Jumladan, 2,5-diamino-3,4-digarboksilik kislotalardan sintez qilingan azometinlar, mono- va bis-amidlar, shuningdek, 2,3-disubstitutlangan bisiklik tieno[2,3-d]pirimidinonlar sintezi uchun qulay va samarali usullar taklif etilgan.
- Pirimidin hosilalarining modifikatsiyasi: Sintez qilingan pirimidin birikmalarining kimyoviy modifikatsiyasi o'rganilgan. Bu modifikatsiyalar natijasida yangi tritsiklik anneliralangan pirimidinlar, jumladan, amid va sulfamid fragmentli tieno[2,3-d]pirimidinonlar, shuningdek, tiyenopirimidinlar sintez qilingan. Shuningdek, deoksozivatsinon alkaloidining A-halqasini modifikatsiyalash orqali yangi birikmalar sintezi amalga oshirilgan.
- Anneliralangan pirimidinlarning biologik faolligi: Sintez qilingan birikmalarning biologik faolligi o'rganilgan. Tadqiqot natijasida ushbu birikmalarning saratonga qarshi, mikroblarga qarshi, viruslarga qarshi va boshqa biologik faollik xususiyatlariga ega ekanligi aniqlangan. Ayniqsa, ayrim birikmalar ko'krak bezi saratoni hujayralariga qarshi selektiv faollik ko'rsatgan.