Атроф-муҳит объектларининг паст активлигини ўрганиш: гамма-спектрометрияда янги ёндашув
Ushbu doktorlik dissertatsiya mavzusi atrof-muhit obyektlarining past aktivligini gamma-spektrometriya yordamida oʻrganishga bagʻishlangan boʻlib, bunda yangi yondashuv taklif etilgan. Tadqiqotda sintsillatsiya gamma-spektrometrlarining energiyaviy aniqligining pastligini kompensatsiya qilish usullari ishlab chiqilgan va amaliyotda qoʻllanilgan. Xususan, tabiat obyektlarining radiyoktivligini aniqlashda gamma-spektrometrlar imkoniyatlari kengaytirilgan, tuproq eroziyasini miqdoriy baholashda ulardan foydalanish mumkinligi asoslangan va qurilish materiallarining radiyofizik xavfsizligini tezkor baholash usuli takomillashtirilgan.
Asosiy mavzular
- Atrof-muhit obyektlarining past aktivligini oʻrganishda gamma-spektrometriya usullari: Maqolada gamma-sintsillatsiya va yarimoʻtkazgichli gammaspektrometriya usullarining qiyosiy tavsiflari keltirilgan. NaI(Tl) detektorlaridan foydalanishning afzalliklari va ularning kamchiliklarini bartaraf etish usullari haqida soʻz boradi.
- Gamma-spektrometrlar uchun yangi yondashuv: Tadqiqotda sintsillatsiya gamma-spektrometrlarining energiya boʻyicha past ajrata olish qobiliyatini kompensatsiya qilishga qaratilgan yangi yondashuv taklif etilgan. Ushbu yondashuv tabiat obyektlaridagi radionuklidlar tarkibidagi komponentlarni ajratishga asoslangan.
- Tuproq eroziyasini miqdoriy baholash: Tuproqning oʻrtacha va qisqa muddatli eroziyasi va choʻkindilar hosil boʻlish jarayonlarining intensivligi hamda radioaktiv fall-out radionuklidlarining konsentratsiyalari va fazoviy taqsimlanishi oʻrtasidagi bogʻliqlik oʻrganilgan.
- Qurilish materiallarining radiyofizik xavfsizligini tezkor baholash: Qurilish materiallarining radiyofizik xavfsizligini baholash uchun yangi, tezkor usul ishlab chiqilgan. Bu usul 226Ra va uning qizlari mahsulotlari oʻrtasidagi radioaktiv muvozanatning buzilishi hisobga olingan holda, analiz vaqtini bir necha barobar qisqartirish imkonini beradi.