Жаҳон ва ўзбек жаз - эстрада мусиқаси тарихи
Mazkur kitob O‘zbekiston davlat konservatoriyasida ma'ruzali fanlarni muammoli yo'nalishdagi ma'ruzalar shaklida o'qitish uslubiga bag'ishlangan. Unda 'Cholg'ushunoslik' fani bo'yicha ma'ruzalar mavzusi va soni, hamda fanning ishchi dasturi asosida tuzilgan tematik planga binoan ma'lumotlar keltirilgan. Kitobda O'zbek xalq cholg'u orkestri (O'XChO)ning tuzilishi, uning guruhlari, cholg'ularining diapazoni, sozlanishi, ijro imkoniyatlari va partituradagi o'rni kabi muhim jihatlar atroflicha yoritilgan. Shuningdek, kitobda orkestr ijrosi uchun zarur bo'lgan ko'nikmalar va ijodiy jarayonlarni rivojlantirishga qaratilgan tavsiyalar ham berilgan. Kitobda umumiy va shaxsiy kompozitsiya, orkestrlashtirish san'ati, uning nazariy va amaliy jihatlari, shuningdek, O'zbek bastakorlarining orkestr uchun yaratgan asarlari tahlil qilinadi.
Asosiy mavzular
- Kirish. Fanning maqsadi va vazifalari: Ushbu mavzu 'Cholg'ushunoslik' fanining asosiy maqsadini, uning musiqachilar va dirijyorlar uchun ahamiyatini, shuningdek, fanning nazariy va amaliy jihatlarini ochib beradi. Unda orkestr va uning cholg'ulari haqida umumiy ma'lumotlar, dunyo musiqa san'ati va milliy cholg'ularimizning o'rni haqida so'z yuritiladi. Shuningdek, fanni o'zlashtirish uchun tavsiya etilgan asosiy va qo'shimcha adabiyotlar ham sanab o'tiladi.
- Torli-kamonli cholg'ular: Bu mavzu O'zbek xalq cholg'u orkestri tarkibiga kiruvchi torli-kamonli cholg'ular, ya'ni g'ijjak, g'ijjak-alt, g'ijjak-bas va g'ijjak-kontrabaslarning tavsifi, tuzilishi, sozlanishi, diapazoni, texnik imkoniyatlari haqida ma'lumot beradi. Har bir cholg'uning o'ziga xos xususiyatlari jadval shaklida ko'rsatilgan.
- Torli-chertma (mizrobli) cholg'ular: Mavzu O'zbek xalq cholg'u orkestrining torli-chertma (mizrobli) cholg'ulari, jumladan, rubob, qashqar rubobi, afg'on rubobi, dutor, dutor-bas va dutor-kontrabaslarning tavsifi, tuzilishi, sozlanishi, diapazoni, texnik-badiiy imkoniyatlari va shtrixlari haqida ma'lumot beradi. Har bir cholg'uning o'ziga xos xususiyatlari jadval shaklida taqdim etilgan.
- Damli cholg'ular: Ushbu mavzu O'zbek xalq cholg'u orkestri tarkibidagi damli cholg'ular, ya'ni nay, kichik nay, nay-pikkolo, qo'shnay, surnay, karnay, bolaman kabi cholg'ularning tuzilishi, sozlanishi, diapazoni, texnik-badiiy imkoniyatlari va shtrixlari haqida ma'lumot beradi. Har bir cholg'uning o'ziga xos xususiyatlari jadval shaklida taqdim etilgan.
- Puflama cholg'ular guruhi uchun cholg'ulashtirish mashqlari: Mazkur bo'lim puflama cholg'ular guruhiga kiruvchi cholg'ularni orkestrga moslashtirish bo'yicha amaliy mashqlarni o'z ichiga oladi. Unda har bir cholg'uning diapazonidan kelib chiqqan holda partiturada kuy yo'llarini taqsimlash usullari ko'rsatilgan.
- Torli-urma cholg'ular: Bu mavzu O'zbek xalq cholg'u orkestrining torli-urma cholg'ulari, xususan, chang va qonun cholg'ularining tuzilishi, sozlanishi, texnik-badiiy imkoniyatlari va shtrixlari haqida ma'lumot beradi. Chang cholg'usining o'ziga xos xususiyatlari jadval shaklida keltirilgan.
- Zarbli cholg'ular: Mavzu simfonik orkestrda ishlatiladigan evropa zarbli cholg'ulari - litavralar, kichik va katta barabanlar, buben, jarangli uchburchak, mis tovoqlar va boshqalar bilan bir qatorda O'zbek xalq cholg'u orkestrining zarbli cholg'ulari - doyra, nog'ora, qayroq, safoyil haqida ma'lumot beradi. Har bir cholg'uning tuzilishi, sozlanishi, diapazoni va ijro imkoniyatlari haqida ma'lumot beradi.
- O'zbek xalq cholg'ulari orkestri partiturasining o'ziga xos xususiyatlari: Ushbu mavzu O'zbek xalq cholg'u orkestri partiturasining o'ziga xos xususiyatlarini, original asarlar va boshqa orkestrlar uchun yaratilgan partituralarni O'zXCho uchun moslashtirish asoslarini tahlil qiladi. Shuningdek, kitobda o'zbek bastakorlarining O'zXCho uchun yaratgan asarlari tahlili ham o'rin olgan.