Газ-кимё саноатида катализ
Ushbu o'quv qo'llanma «Gaz-kimyo sanoatida kataliz» fani bo'yicha magistrlarga mo'ljallangan bo'lib, unda katalitik jarayonlarning nazariy asoslari, katalizatorlarning turlari, ularning tayyorlanish usullari, fizik-kimyoviy xossalari va sanoatdagi qo'llanilishi keng yoritilgan. Qo'llanmada katalizatorlarning faolligi, selektivligi, zaharlanishi, regeneratsiyasi kabi muhim tushunchalar tahlil qilingan. Shuningdek, keng tarqalgan katalitik jarayonlar, jumladan, kreking, reformig, gidrotozalash, gidrogenlash, alkilash, polimerlash va izomerlash kabi jarayonlar va ularda ishlatiladigan katalizatorlar, hamda ularning asosiy nazariyalariga oid ma'lumotlar keltirilgan. Qo'llanmada amaliy mashg'ulotlar va test topshiriqlari ham mavjud bo'lib, bu talabalarning nazariy bilimlarini mustahkamlashga va amaliy ko'nikmalarini shakllantirishga yordam beradi.
Asosiy mavzular
- Katalizatorlar va katalitik jarayonlar: Go'mogen va geterogen kataliz, katalizatorlarning turlari, klassifikatsiyasi, asosiy tushunchalar, nazariyalar (Balandin, Kobozеv, Teylor), mexanizmlar, katalizatorlarning faolligi, selektivligi, zaharlanishi, regeneratsiyasi kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
- Katalizatorlarni tayyorlash usullari va xossalari: Katalizatorlarni turli usullar (cho'ktirish, ishqorlash, termoaktivlash) bilan tayyorlash texnologiyalari, ularning fizik-kimyoviy xossalari (ziсhlik, g'ovaklik, aktiv yuzasi) va ularni aniqlash usullari batafsil bayon etilgan. Alyumosilikat, alyuminiy oksidi, temir oksidi, nikel kabi keng tarqalgan tayyorlovchi va aktiv componentlar haqida ma'lumotlar berilgan.
- Katalitik jarayonlar va ularning sanoatdagi qo'llanilishi: Neft va gaz sanoatida keng qo'llaniladigan asosiy katalitik jarayonlar, jumladan, katalitik kreking, reformig, gidrotozalash, gidrogenlash, alkilash, polimerlash va izomerlash jarayonlari, ularning mexanizmlari, ishlatiladigan katalizatorlar, texnologik parametrlari va olinadigan mahsulotlar haqida ma'lumotlar keltirilgan.
- Amaliy mashg'ulotlar va nazorat savollari: Qo'llanilgan mavzularni mustahkamlash uchun turli xil hisob-masalalar, nazariy savollar va test topshiriqlari keltirilgan. Bu esa talabalarning bilimi va ko'nikmalarini baholashga yordam beradi.