Ахборот узатиш радиотехник тизимлари

Ushbu kitob Toshkent Axborot Texnologiyalari Universitetida tayyorlangan

Asosiy mavzular

Axborot uzatish radiotexnik tizimlari: Axborot, xabar, signal tushunchalari, ularning klassifikasiyasi va xarakteristikasi, uzatish tizimlarining tuzilishi va ishlash prinsipi, signalarni vektor shaklida tasvirlash, hodisalarini matematik modellashtirish, uzluksiz va diskret signallarni raqamli signallarga aylantirish, ularni qayta tiklash, signallarni chastota va vaqt bo'yicha ajratish usullari, shu jumladan qo'shish va ayirish usullarini o'rganadi. Shuningdek, bu qismda K.Shannon nazariyasining asosiy qoidalari va uni qo'llash usullari, jumladan, har xil turdagi shovqinli kanallarda axborot uzatish qobiliyati va uni hisoblash usullari, ya'ni xabarlarning ortiqchaligi, diffransial entropiya, epsilon entropiya, uzluksiz xabarlarda o'zaro axborot, turlicha signallarni optimal farqlash hamda ularni kodlash va dekodlash usullari ko'rib chiqiladi.
Aloqa kanallari. Umumiy tushunchalar. Uzluksiz kanallarda signallarning buzilishi. Aloqa kanallarida halaqitlar. Aloqa kanallarining matematik modellari: Ushbu mavzu aloqa kanallarining asosiy tushunchalari, ularning turlari, signalning buzilishi, halaqitlar va ularning turlari, shuningdek aloqa kanallarining matematik modellari bilan tanishtiradi. Unda uzluksiz va diskret kanallar, ularning turlari (telefon, telegraf, televideniye), chastota diapazonlari, aloqa kanallarining statik va dinamik ko'rsatkichlari, shu jumladan, uzatish tezligi, kanal sig'imi va boshqalar haqida batafsil ma'lumot berilgan. Shuningdek, turli xil shovqinlar (fluktusion, impulsli, kvaziharmonik) va ularning xarakteristikasi, aloqa kanallarining matematik modellari (odatda Gauss qonuni bo'yicha) ko'rib chiqiladi.
Tovushsiz shovqinli uzluksiz aloqa kanalining xabar uzatish qobiliyati. Halaqitli kanallar uchun kodlash teoremasi: Bu mavzu uzluksiz kanallarda axborot uzatish qobiliyatini, ya'ni signallarning o'zaro va kanallardagi halaqitlar bilan buzilishini, ularning matematik modellari va shu bilan birga halaqitli kanallar uchun kodlash nazariyasini o'rganadi. Unda axborot nazariyasining asosiy vazifalari, diskret xabarlarda axborot miqdori, diskret xabar manbai entropiyasi, xabarlarning ortiqchaligi va ularning hisoblanish usullari, hamda shu mavzuga oid nazorat savollari ko'rib chiqiladi.
Statistik nazariya asosida qaror qabul qilishga asoslangan signallarni optimal farqlovchini sintez qilish. Signalni koherent ishlash asosida xabar uzatish tizimi. Signalni nokogent ishlash asosida xabar uzatish tizimi. Fazali modulyatsiyasi orqali xabar uzatish tizimi: Mavzu statistik nazariya asosida qaror qabul qilishga asoslangan signallarni optimal farqlashni o'rganadi. Bunda signalni koherent va nokogent ishlash asosida xabar uzatish tizimlari, fazali modulyatsiya va uning aloqadagi roli ko'rib chiqiladi. Shuningdek, ikkilik aloqa kanallarida signallarni qabul qilishda statistik xatoliklar, diskret xabarlarni optimal qabul qilish, hamda ushbu jarayonda qo'llaniladigan usullar va algoritmlar tahlil qilinadi.
Sun'iy yuldosh orqali aloqa tizimi tarkibi va foydalanish sohalari. Yer sun'iy yuldoshi orbitasi va uning xizmat ko'rsatish xududi: Ushbu mavzu sun'iy yo'ldosh orqali aloqa tizimlarining tuzilishi, ulardan foydalanish sohalari, Yer sun'iy yo'ldoshining orbitasi va uning xizmat ko'rsatish hududi bilan tanishtiradi. Unda turli xil orbita turlari (GEO, MEO, LEO), ularning parametrlari va xizmat ko'rsatish doirasi, shuningdek, Sun'iy yo'ldoshli televideniye, radio va telefon aloqalarining xususiyatlari, ularning afzalliklari va kamchiliklari, jumladan, radiatsiyaning ta'siri va qutblanish muammolari hamda ularni bartaraf etish usullari haqida ma'lumot berilgan.
Ko'p stansiya orqali aloqa o'rnatish prinsipi va signallarni ajratish usullari: Mavzu ko'p stansiyali aloqa o'rnatishning asosiy tamoyillari, ya'ni chastota va vaqt bo'yicha ajratish usullari (FDMA, TDMA, CDMA) bilan tanishtiradi. Unda har bir kanal signallarining o'zaro ajratilishi, ularning musiqiy va vaqt dasturlash prinsipi, shuningdek, umumiy qabul qilish qurilmalarining (KSAT) tuzilishi va ularning ishlash prinsipi tahlil qilinadi. Shuningdek, turli aloqa tizimlarida qo'llaniladigan antenna texnologiyalari, jumladan, GPRS va VSAT tizimlarining xususiyatlari va ulardan foydalanish usullari ham ko'rib chiqilgan.
Tasodifiy-simon kodlar ketma-ketligi. Keng polosali signallardan aloqa va boshqaruv tizimlarida foydalanish: Ushbu mavzu tasodifiy-simon kodlar ketma-ketligi (PN seqvences) va keng polosali signallar (Spread Spectrum) dan aloqa va boshqaruv tizimlarida foydalanishni o'rganadi. Unda PN seqvencelarning xossalari, ularning avtokorrelyatsiya va o'zaro korrelyatsiya funksiyalarining ahamiyati, shuningdek, keng polosali signallarni ishlab chiqish va ularni CDMA tizimlarida qo'llash usullari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
Aloqa tizimining rivojlanish bosqichlari. Aloqa tizimining ishlash prinsipi. Aloqa tizimlarida signallarni ko'p nurli tarqalishiga qarshi tadbirlar. Aloqa tizimining analog va raqamli tizimlari. CDMA tizimi: Mavzu aloqa tizimlarining rivojlanish bosqichlari, jumladan, qo'llanilayotgan texnikalar (paging, PMR, cellular radio, cordless telephony, VSAT) va ularning ishlash tamoyillarini tahlil qiladi. Shuningdek, keng polosali signallarning ko'p nurli tarqalishi muammosini hal qilish usullari, ayniqsa, CDMA texnologiyasining afzalliklari va qo'llanilishi haqida ma'lumot beriladi.
Sun'iy yuldosh orqali aloqa liniyalari energetikasi. SİA tizimida bortdagi qabul qilish va qayta uzatish qurilmasi. SİA tizimida Yer stansiyalari. VSAT stansiyalari aloqa tarmog'i. Shaxsiyl harakatdagi SİA tizimi. SİA tizimining kelajak rivojlanishi va umumiy xarakteristikasi: Mavzu sun'iy yo'ldosh orqali aloqa liniyalari energetikasini, SİA tizimidagi bort va yer apparatlari, VSAT stansiyalari va ularning tarmoqlari, shaxsiyl harakatdagi SİA tizimi, kelajak rivojlanishi va umumiy xarakteristikalarini o'rganadi. Unda turli orbitalarning xususiyatlari, jumladan, geosinxron, o'rta va past orbitalarning statistik ko'rsatkichlari, aloqa tizimlarining klassifikasiyasi va ularning qo'llanilish sohalari tahlil qilinadi.