X–XIII аср Мовароуннаҳр ҳанафий манбаларида вақф масалалари
Ushbu tadqiqot X–XIII asrlarda Movarounnahr hududidagi hanafiylar manbalarida vaqf masalalarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda islom huquqida vaqf institutining paydo bo'lishi, rivojlanishi, vaqf mulkini tasniflash, ushbu mavzu bo'yicha fiqhiy manbalarda keltirilgan fatvolarning tahlili, jumladan, vaqf shartnomalarini tuzish va bekor qilish tartib-qoidalari, shuningdek, zamonaviy huquq tizimlarida vaqf muammolarining o'rni kabi jihatlar atroflicha ko'rib chiqiladi. Tadqiqotda O'zbekistonda vaqf institutini rivojlantirish bo'yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar va qonunchilikdagi o'zgarishlarga ham to'xtalib o'tilgan.
Asosiy mavzular
- Vaqf institutining paydo bo'lishi va rivojlanishi: Ushbu mavzu islom huquqida vaqf institutining paydo bo'lishi va uning rivojlanish bosqichlarini nazariy jihatdan o'rganishga bag'ishlangan. Unda vaqfning jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy va huquqiy ahamiyati, shuningdek, uning turli davrlarda qanday o'zgarishlarga uchragani tahlil qilingan.
- Vaqf mulkining tasnifi: Bu qismda vaqf mulklarining tasnifi, ya'ni ularning turlari, xususiyatlari va huquqiy asoslari haqida ma'lumot beriladi. Xususan, vaqf mulklarini boshqarish va ulardan foydalanish tartiblari, shuningdek, vaqf mulklarining ijtimoiy ahamiyati yoritilgan.
- Vaqfga oid fiqhiy manbalar tahlili: Tadqiqotning ushbu qismida X–XIII asrlarga oid Movarounnahr hanafiy manbalaridagi vaqfga oid fatvolar, ularning huquqiy asoslari va amaliy ahamiyati tahlil qilingan. Turli fiqhiy manbalarda keltirilgan qarashlar qiyoslanib, ularning farqlari va o'xshash jihatlari ko'rsatilgan.
- Vaqf shartnomalarini tuzish va bekor qilish: Mavzu doirasida vaqf shartnomasini tuzish va bekor qilish tartib-qoidalari, shuningdek, ushbu jarayonlarning huquqiy jihatlari o'rganilgan. Unda vaqf hujjatining ahamiyati, unda ko'rsatilishi lozim bo'lgan ma'lumotlar va shartlarning huquqiy ta'siri haqida so'z boradi.
- Zamonaviy davlatlarda vaqf instituti: Ushbu qismda O'zbekiston va Turkiya qonunchiligida vaqf institutining o'rni va ahamiyati, shuningdek, ijtimoiy-iqtisodiy hayotdagi roli qiyosiy tahlil qilingan. Zamonaviy qonun hujjatlari asosida vaqf faoliyatini tartibga solish va uni yanada takomillashtirish bo'yicha takliflar berilgan.