Междуречье майдонининг Бош маъдан зонаси мисолида яширин олтин маъданлашувини башоратлашнинг мезонлари (Қизилолмасой маъданли майдони)

Ushbu dissertatsiya avtoreferati O'zbekiston Respublikasi Mineral resurslar instituti DM huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi DSc.24/30.12.2019.GM.40.01 raqamli ilmiy kengash tomonidan chop etilgan. Unda «Minezral resurslar instituti» DM tadqiqotchisi Pançenko Aleksandr Yevgenyevichning «Mezdu recheye maydonining bosh ma'dan zonasini misolida yashirin oltin ma'danlashuvini bashoratlashning mezonlari» mavzusidagi falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasining asosiy natijalari aks ettirilgan. Tadqiqotda Sharqiy O'zbekiston hududida, xususan, Qizilolmasoy koni (Mezdu recheye uchastkasi) misolida yashirin oltin konlarini bashoratlashning ilmiy-amaliy mezonlari ishlab chiqilgan va takomillashtirilgan. Mavzu jahon amaliyotida va O'zbekiston Respublikasi geologiya-qidiruv sohasidagi dolzarb muammolarga bag'ishlangan. Dissertatsiyada keng qamrovli tadqiqotlar, jumladan, geokimyoviy, geofizik, mineralogik-petrografik va STRATIGRAFİK-LİTOLOGİK usullar qo'llanilgan. Tadqiqot natijalari «Toshkentgeologiya» AJ faoliyatiga tatbiq etilgan va yangi istiqbolli maydonlarni aniqlashga yordam bergan.

Asosiy mavzular

Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Jahon amaliyotida qazib olinishi oson bo'lgan qimmatbaho metallar konlari zaxiralarining kamayib borayotganligi sababli mavjud konlar atrofidagi va istiqbolli maydonlarning yashirin oltin ma'danlashuvini prognozlash muhim ahamiyat kasb etmoqda. O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategiyasida hududlarning tabiiy, mineral-xomashyo salohiyatidan kompleks va samarali foydalanish vazifalari belgilangan.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalarining ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Tadqiqot respublika fan va texnologiyalarini rivojlantirishning VIII "Er to'g'risidagi fanlar (geologiya, geofizika, seysmologiya va mineral xomashyolarni qayta ishlash)" ustuvor yo'nalishlariga muvofiq bajarilgan.
Muammoning o'rganilganlik darajasi: Sharqiy O'zbekiston hududida yashirin oltin ma'danlashuvi ko'plab tadqiqotchilar tomonidan o'rganilgan. O'tgan yillardagi tadqiqotlar aksariyat holda kuchsiz eroziiyaga uchragan konlarning ma'dan usti va yuqori ma'dan zonalari o'rganilgan. Regiondagi yashirin etalon konlarining o'rtacha-olir va olis zonalari kompleks tarzda o'rganishda qidirish mezonlarini ishlab chiqish va takomillashtirish ishlari etarli darajada olib borilmagan.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Maqsad: Qizilolmasoy ma'danli maydoni Mezdu recheye uchastkasidagi yashirin oltin ma'danlashuvini bashoratlashning amaldagi mezonlarini takomillashtirish va yangi mezonlarni aniqlash. Vazifalar: Yashirin ma'danlashuvning geologik-geokimyoviy, geofizik, mineralogik-petrografik va STRATİGRAFİK-LİTOLOGİK xususiyatlarini aniqlash, bashoratlash mezonlarini aniqlashtirish va yangilarini ishlab chiqish, hududiy geologik modelni yaratish.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Yashirin epithermal oltin ma'danlashuviga bashoratlash maqsadlari uchun kuchsiz konsentratsiyalashgan mineralaushuvning mezonlari, belgilari aniqlangan va ularni saralash tavsiflari olingan. O'rganilayotgan ma'dan hududi uchun yashirin va eroziya natijasida yer yuzasiga chiqqan mineralaushuvning tubdan farq qiluvchi mezonlari va belgilari isbotlangan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Yagona ma'danli ustun erozion kesimini baholash uchun mo'ljallangan yuqori darajali zonalik ko'rsatkichining miqdoriy kattaliklari hisoblab chiqilgan. Yashirin epithermal oltin ma'danlashuviga istiqbolli maydonlar (o'rtacha chuqurlikda) ajratilgan hamda hududni rayonlashtirish va geologik-iqtisodiy asoslanganligidan kelib chiqib ularni o'rganish ketma-ketligi belgilangan.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Yashirin oltin ma'danlashuvini bashoratlash mezonlari «Toshkentgeologiya» AJ amaliyotiga joriy qilingan. Ishlab chiqilgan prognozlash-izlash ishlarining rasional kompleksi «Toshkentgeologiya» AJ faoliyatiga joriy qilingan.
Xulosa: Angren-Olmaliq ma'danli rayonining oltin ma'danli rayonlari hamda ularning atrofida joylashgan, eroziiyaga uchramagan yashirin epithermal oltin ma'danlashuvi provinsiyasi hisoblanadi. Ingliz tilida esa «Criteria for predicting hidden gold mineralization using the example of the main ore zone of Mejdurechye site (Kyzylalmasay ore field)» deb nomlangan.