Mehanika, molekulyar fizika, elektromagnetizm, optika va yadro fizikasi

Ushbu uslubiy ko'rsatma Namangan muhandislik-texnologiya instituti talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, unda mexanika, molekulyar fizika, elektromagnetizm, optika va yadro fizikasining asosiy bo'limlaridan tajriba ishlarini bajarish uchun zarur nazariy ma'lumotlar va amaliy mashg'ulotlar keltirilgan. Ko'rsatmada har bir mavzuga oid qisqacha nazariy ma'lumotlar, laboratoriya mashg'ulotlarini bajarish tartibi, shuningdek talabalarning bilimini tekshirish uchun savollar berilgan. Uslubiy ko'rsatmada laboratoriya ishlarida xatoliklarni hisoblash usullari va ularni baholash haqida ma'lumotlar ham mavjud. Tajribalarni o'tkazishda texnika xavfsizligi qoidalari ham eslatib o'tilgan.

Asosiy mavzular

Fizik kattaliklar qiymatlarini o'lchash va ularning xatoliklarini aniqlash usullari: O'lchashdagi xatoliklar (sistematik va tasodifiy), ularni aniqlash va hisoblash usullari, nisbiy va absolut xatoliklar, ularning qiymatini baholash.
Gorizontal burchak ostidagi otilgan jismning harakatini o'rganish: Uchish uzoqligi va balandligining otish burchagiga bog'liqligini aniqlash. Nazariy asoslar, asboblar, tajriba o'tkazish tartibi va natijalar tahlili.
Matematik mayatnik yordamida og'irlik kuchining tezlanishini aniqlash: Mayatnik tebranish davrining uning uzunlik va tebranish burchagiga bog'liqligini aniqlash. Nazariy tamoyillar, asboblar, tajriba va natijalar.
Gravitatsiya doimiysini Kavendishning burilma tarozsi yordamida aniqlash: Aylanma mayatnikning tebranishlarining vaqtga bog'liqligini o'rganish, gravitatsiya doimiysini aniqlash usullari va nazariyasi.
Elastik va noelastik to'qnashuvda energiya va impulsni aniqlash: To'qnashuvda energiya va impulsning saqlanishini tekshirish. Ikki aravachani va yorug'lik datchiklarini ishlatib tajriba o'tkazish.
Giroskop chayqalishini kuzatish: Giroskopning aylanish momentini va pressessiya chastotasini o'rganish. Nazariy asoslar va tajriba o'tkazish.
Maksvell mayatnigi yordamida inersiya momentini aniqlash: Mexanik energiyaning saqlanish qonunini namoyish qilish, inersiya momentini aniqlash usullari va nazariyasi.
Qattiq jismlarni chiziqli kengayish koeffisiyentining temperaturaga bog'liqligini o'lchash: Turli materiallarning (latun, po'lat, shisha) chiziqli kengayish koeffisiyentining temperaturaga bog'liqligini aniqlash va hisoblash.
Suyuqliklarning hajmiy kengayish koeffisiyentini aniqlash: Suv va etanolning hajmiy kengayishini temperaturaga bog'liq holda o'lchash va koeffisiyentlarni aniqlash. Nazariy asoslar va tajriba o'tkazish.
Suv aralashmasining temperaturasini aniqlash: Har xil temperaturali suvlar aralashtirilganda hosil bo'ladigan aralashma temperaturasini aniqlash. Issiqlik almashinuvi va aralashma temperaturasini hisoblash.
Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig'imini aniqlash: Mis, qo'rg'oshin va shisha kabi qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig'imini aniqlash. Issiqlik almashinuvi va kalibrlash usullari.
Havodagi tovush tezligining haroratga bog'liqligini aniqlash: Tovush tezligini haroratga bog'liqligini o'rganish. Tovush impulsining tarqalishini o'lchash va hisoblash usullari.
Gaz qonunlari (Boyl-Mariott qonuni): Ideal gazning bosimi va hajmining doimiy temperaturadagi o'zgarishini o'rganish. Gazli termometr yordamida Boyl-Mariott qonunini tekshirish.
Elektrometrik kuchaytirgich yordamida elektrostatikaning asosiy tajribalarini bajarish: Ishqalanish orqali zaryad hosil bo'lishini tekshirish, zaryadlarning ishoralarini aniqlash va elektrometrik kuchaytirgichdan foydalanish.
Uitson koʻprigidan foydalanib qarshiliklarni aniqlash: Uitson ko'prigi yordamida qarshiliklarni aniqlash usullari va uning ishlash prinsipi. Qarshilikni o'lchash va hisoblash.
Taqasimon magnit maydonida tokli o'tkazgichga ta'sir etuvchi kuchni o'lchash: Tokli o'tkazgichga ta'sir etuvchi kuchni tok kuchi, o'tkazgich uzunligi va magnit maydoniga bog'liqligini o'rganish. Lorents kuchini hisoblash.
To'g'ri o'tkazgich va aylanma halqaning magnit maydonini o'lchash: To'g'ri tokli o'tkazgich va aylanma halqa hosil qilayotgan magnit maydonini o'lchash. Magnit maydonini aniqlash usullari.
Yer magnit maydonini aylanuvchi induksion g'altak yordamida o'lchash: Yer magnit maydonining komponentlarini va og'ish burchagini aniqlash. Induksion g'altakdan foydalanish.
Erkin elektromagnit tebranishlar: Elektr tebranishlar konturini va uning xususiy chastotasini aniqlash. Tebranishlarni tahlil qilish.
Tranzistor sxemalar: Miltivibrator sxemalarini o'rganish va impuls xususiyatlarini aniqlash.
Oq yorug'likning dispersiyasi va rekombinasiyasi bo'yicha Nyuton tajribalari: Oq yorug'likning shisha prizmasida spektral tarkibiy qismlarga ajralishini va rekombinatsiyasini kuzatish.
Qo'sh tirqishda va ko'p sonli tirqishda difraksiya- VideoCom yordamida qayd etish va hisoblash: Qo'sh va ko'p tirqishli difraksiyani VideoCom yordamida kuzatish va hisoblash. Difraksion tasvirlar va intensivlik taqsimotini o'rganish.
O'tgan va qaytgan oq yorug'likda Nyuton halqalarini kuzatish: Nyuton xalqalari hodisasini kuzatish. Interferension xalqalarning diametrini o'lchash va tahlil qilish.
Maykelson interferometridan foydalanib geliy-neonli lazer yorug'ligining to'lqin uzunligini aniqlash: Maykelson interferometri yordamida yorug'likning to'lqin uzunligini aniqlash. Interferension manzarani kuzatish.
Qutblanish tekisligini shakar eritmasi bilan burish: Optik aktivlikni o'rganish. Shakar eritmasining qutblanish tekisligini burish burchagini aniqlash.
Stefan-Bolsman qonuni: “Qora jism” nurlanish intensivligining temperaturaga bog'liqligini o'lchash: Qora jismning nurlanish intensivligini temperaturaga bog'liqligini o'lchash. Stefan-Bolsman qonunini tekshirish.
Elektronning solishtirma zaryadini aniqlash: Elektronning magnit maydonida harakatini o'rganish va uning solishtirma zaryadini aniqlash. Lorents kuchidan foydalanish.