Ноорганик гилли сланецлар ва металлургия саноати чиқиндиларидан фойдаланиб клинкер таркибини ишлаб чиқиш
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi «Devanasoniy ko'mir-gil slanetslar va metallurgiya sanoati chiqindilaridan foydalanib, klinker tarkibini ishlab chiqish» mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, O'zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Umumiy va noorganik kimyo instituti tomonidan bajarilgan. Tadqiqotda mahalliy noan'anaviy mineral va ikkilamchi resurslardan foydalangan holda, past haroratda portlandsement klinkeri olish texnologiyasini ishlab chiqish asosiy maqsad qilib belgilangan. Ishda Devansoniy ko'mir-gil slanetslarining kimyoviy-mineralogik va fizik-kimyoviy xususiyatlari o'rganilgan, shuningdek, metallurgiya sanoati chiqindilaridan foydalanish imkoniyatlari ko'rsatilgan. Portladsement klinkerining yangi tarkiblari va ishlab chiqarish texnologiyalari taklif etilgan hamda ularning iqtisodiy va ekologik samaradorligi asoslab berilgan. Tadqiqot natijalari ko'p sonli ilmiy maqolalar va konferentsiyalarda muhokama qilingan bo'lib, amaliyotga joriy etish uchun tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqot mavzusining dolzarbligi va zarurati: Hozirgi kunda kimyo sanoatining rivojlanishi va bozor munosabatlariga o'tishi tufayli qurilish materiallari uchun xomashyo tanlashda yangi yondashuvlar talab etilmoqda. Ayniqsa, portladsement klinkerini ishlab chiqarish uchun noan'anaviy xomashyo va ikkilamchi resurslardan foydalanish energiya va resurslarni tejash imkonini beradi. Bu esa tadqiqotning dolzarbligini ko'rsatadi.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Devanasoniy gil slanetslaridan portladsement klinkerini ishlab chiqarishda asosiy komponent sifatida foydalanish imkoniyatlari ilmiy asoslangan va optimal tarkiblar ishlab chiqilgan. Shuningdek, mineral hosil bo'lish jarayoni an'anaviy jarayonga nisbatan past haroratda (50-70°C) amalga oshishi aniqlangan.
- Tadqiqotning amaliy ahamiyati: Mahalliy mineral xomashyo va ikkilamchi resurslardan foydalangan holda portladsement klinkeri tarkibini yaratish va ulardan foydalanish imkoniyatlari yaratilgan. Tadqiqot natijalari bo'yicha ishlab chiqarilgan sementning narxi arzonroq bo'lib, M400 markasiga mos kelishi aniqlangan. Bu esa korxona uchun iqtisodiy samaradorlikni oshiradi.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: «Bekobodcement» AJ tomonidan Devansoniy gil slanetslari va metallurgiya chiqindilaridan tayyorlangan sement tarkibi ishlab chiqarishga joriy etish uchun istiqbolli ishlanmalar ro'yxatiga kiritilgan. Bu esa sement narxini pasaytirish va uni ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirishga yordam beradi.