Инерт материалларни саралаб олишда ресурстежамкор тебранувчи элак конструкциясини яратиш ва татбиқ этиш
Ushbu tadqiqot M.Sh. Toirovning
Asosiy mavzular
- Rezurs va energiya tejovchi tebranuvchi elak konstruksiyasini yaratish va tatbiq etish: Ushbu tadqiqotda resurs va energiya tejovchi tebranuvchi elak konstruksiyasini yaratish va tatbiq etish masalasi atroflicha o'rganilgan. Tadqiqotda jahon tajribasi va O'zbekiston Respublikasidagi mavjud holat tahlil qilinib, yangi, samarali va iqtisodiy jihatdan foydali konstruksiyalar taklif etilgan. Xususan, ushbu ishda ikki xil tebranuvchi elak (vertikal va gorizontal) konstruksiyasining rivojlanishi, ularning nazariy va amaliy asoslari, shuningdek, ularni takomillashtirish yo'llari ko'rsatib berilgan. Ishda, shuningdek, tebranuvchi elaklarning ishlash mexanizmlari, dinamik xususiyatlari va ularning samaradorligini oshirish bo'yicha matematik modellar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari asosida taklif etilayotgan tebranuvchi elak konstruksiyasining loyihalashtirish, ishlab chiqarish va amalda qo'llash bo'yicha aniq tavsiyalar berilgan. Tadqiqotda, shuningdek, mavjud texnologiyalarni takomillashtirish va yangi, zamonaviy ishlanmalarni joriy etish masalalariga ham e'tibor qaratilgan. Xususan, ishda siqilgan havo bilan ishlovchi tebranuvchi elak konstruksiyasi taklif etilgan bo'lib, bu ushbu texnologiyaning qo'llanilishini kengaytirishga va energiya sarfini kamaytirishga xizmat qiladi. Tadqiqot natijalari ko'rsatadiki, taklif etilayotgan tebranuvchi elak konstruksiyasi nafaqat samaradorligini oshiradi, balki uni ishlab chiqarish va ishlatish xarajatlarini ham kamaytiradi. Bu esa, o'z navbatida, iqtisodiy samaradorlikni oshirishga olib keladi.
- Tebranuvchi elak konstruksiyasining matematik modellarini ishlab chiqish: Ushbu bo'limda tebranuvchi elak ishchi organlarining harakatini matematik modellarini ishlab chiqish masalasi ko'rib chiqilgan. Jumladan, reгрессив analiz va kichik kvadratlar usuli yordamida tebranuvchi elakning harakatini tavsiflovchi differensial tenglamalar tuzilgan. Ushbu tenglamalar yechimlarining nazariy va amaliy ahamiyati ham ko'rsatib berilgan. Tadqiqotda siqilgan havo ta'sirida tebranuvchi elakning harakatini tavsiflovchi differensial tenglamalar ham ishlab chiqilgan bo'lib, ularning yechimlari asosida tebranuvchi elakning harakat dinamikasini o'rganish mumkinligi ko'rsatilgan.
- Tebranuvchi elakni amalda qo'llash va uning samaradorligini oshirish: Uchinchi bo'limda ushbu tebranuvchi elak konstruksiyasining amaliy qo'llanilishi va samaradorligini oshirish masalasi ko'rib chiqilgan. Xususan, O'zbekiston Respublikasi avtomobil yo'llari boshqarmasi korxonalarida ushbu texnologiyaning joriy etilishi va uning samaradorligini oshirish bo'yicha tadqiqotlar keltirilgan. Tadqiqot natijalari ko'rsatadiki, taklif etilayotgan tebranuvchi elak konstruksiyasi yordamida inert materiallarni saralash samaradorligi 8-10% ga ortadi, ishlatish muddati 10-12% ga oshadi va narxi 1,4-1,5 barobar kamayadi.
- Tebranuvchi elakning texnologik va iqtisodiy samaradorligini baholash: To'rtinchi bo'limda tebranuvchi elakning texnologik va iqtisodiy samaradorligi baholangan. Xususan, ishda ishlab chiqarish xarajatlari, ish haqi, amortizatsiya va boshqa xarajatlar hisob-kitob qilinib, tebranuvchi elakning iqtisodiy samaradorligi aniqlangan. Tadqiqotda taklif etilayotgan tebranuvchi elak konstruksiyasining rentabelligini aniqlash uchun qiyosiy tahlillar o'tkazilgan va loyihaning iqtisodiy asoslanganligi ko'rsatib berilgan.