Бадиий таржимада тарихий-миллий колоритни сақлаш принциплари («Юлдузли тунлар» романининг туркман тилидаги намунаси асосида)
Ushbu dissertatsiya avtoreferati, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi" va "Fanlar akademiyasi faoliyati, ilmiy tadqiqot ishlarini tashkil etish, boshqarish va moliyalashtirishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risisida"gi qarorlariga muvofiq, O'zbekiston davlat jahon tillari universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ilmiy kengash tomonidan tasdiqlangan va "O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risidagi"gi Farmoni, 2017 yil 17 fevraldagi PQ-2789-son "Fanlar akademiyasi faoliyati, ilmiy tadqiqot ishlarini tashkil etish, boshqarish va moliyalashtirishni yanada takomillashtirish choralari to'g'risida"gi qarorlari va 2017 yil 13 sentyabrdagi PQ-3271-son "Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mahsulotlari madaniyatini oshirish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to'g'risida", 2020 yil 19 oktyabrdagi PQ-4871-son "Buyuk shoir va mutafakkir Alisher Navoiy tavalludining 580 yilligini keng nishonlash to'g'risida"gi qarorlariga muvofiq bajarilgan. Ushbu tadqiqot O'zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi O'zbek tili, adabiyoti va folklor instituti tomonidan amalga oshirilgan. Tadqiqotda "O'zbekistonlik milliy merosini asrash va targ'ib qilish to'g'risidagi"gi Qonun ijrosini ta'minlashga qaratilgan ilmiy-amaliy tadqiqotlar doirasida Piromkul Qodirovning "Yulduzli tunlar" asarining turkman tiliga tarjimasi qiyosiy tahlil qilingan. Tadqiqotda, shuningdek, ushbu asarning turkman, qoraqalpoq va rus tillariga qilingan tarjimasi bilan originalining solishtirma tahlili asosida tarixiy-milliy koloritni saqlash tamoyillari aniqlangan. Tarjimonlik mahoratining o'ziga xos jihatlari, xususan, tarixiy shaxslar, milliy urf-odatlar, tilshunoslik va lingvistik jihatlar, shuningdek, she'riy parchalarning tarjimasi haqida ham ma'lumotlar berilgan. Ushbu tadqiqot natijalari nafaqat nazariy jihatdan, balki amaliy jihatdan ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon adabiyotshunosligida badiiy tarjima, tarjima nazariyasi va amaliyoti, tarjima muammolari, uning umumfilologik masalalari, badiiy tarjimada asliyat matn badiiyatini qayta yaratish, tarixiy asarlar tarjimasida tarixiy-milliy koloritni saqlash tamoyillari va transformatsion jarayonlarga alohida diqqat qaratilmoqda. Tarixiy asarlar tarjimasida tarixiy shaxslar, voqealar, milliy realiyalar, eskirgan qatlamga oid historizm va arxaizmlarni aks ettirishdagi tarjimon mahorati, shuningdek, tarjimada funksional-uslubiy muvofiqlikka erishish yuzasidan amalga oshirilayotgan tadqiqotlar muhim ahamiyat kasb etadi.
- Tadqiqotning uslublari va ilmiy yangiligi: Tadqiqotda qiyosiy-tipologik, qiyosiy-tarixiy, statistik va kompleks, lingvopoetik tahlil usullaridan foydalanildi. Tadqiqotning ilmiy yangiligi "Yulduzli tunlar"ning turkmancha tarjimasida originalning o'ziga xos tarixiy va milliy davr koloritinni berishda tarjimonning asosiy tamoyillari, kamchiliklari va yutuqlari tahlil qilingan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Qardosh tillarga o'zbek adabiyoti namunalarining tarjimasi hamda mutarjim mahoratini tadqiq qilishda ilmiy-nazariy manba bo'lgan. Milliy va tarixiy davr koloritini ikkinchi tilda qayta yaratishdagi muammolarni hal etishga ko'maklashgan. Shuningdek, "Qiyosiy adabiyotshunoslik" va "Tarjimashunoslik" fanlari bo'yicha darslik va o'quv qo'llanmalar yaratishga asos bo'lgan.
- Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Chiqarilgan ilmiy-nazariy xulosalar "Yulduzli tunlar" romanining yaqin qardosh tillardan tarjimasini amalga oshirgan tarjimonlar mahoratini va qardosh tillar tarjimachiligi tarixiga oid tamoyillarni ko'rsatadi. Shuningdek, tarixiy roman tarjimasida eng katta muammo bo'lgan tarixiy-milliy davr koloritini ochib berishga oid muammolarni hal etishda asos bo'lib xizmat qiladi.