Қишлоқ хўжалиги корхоналари фаолиятини бошқариш

Ushbu kitob O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta’lim Vazirligi tomonidan tasdiqlangan namunaviy o’quv dasturi asosida Namangan Muhandislik-texnologiya Instituti tomonidan tayyorlangan «Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti» fani bo’yicha nazariy va amaliy mashg’ulotlar uchun mo’ljallangan o’quv-uslubiy majmua hisoblanadi. Unda faning maqsadi, vazifalari, asosiy mavzulari, ularning mazmuni hamda qishloq xo’jaligi korxonalarining faoliyatini boshqarish, shuningdek, bu jarayonda qo’llaniladigan turli hujjatlar, moliyaviy-iqtisodiy operatsiyalar, hamda menejment tamoyillari chuqur yoritilgan. Kitobda, shuningdek, agrosanoat majmuasining sohasi, uning iqtisodiyotdagi o’rni, shuningdek, tadbirkorlikni rivojlantirish mexanizmlari, mehnatga haq to’lash tizimi, qiymatni shakllantirish va hisoblash usullari kabi muhim mavzular atroflicha bayon etilgan.

Asosiy mavzular

• Mavzu:«Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti» fanining maqsadi, vazifalari va o’rganish usullari: Qishloq xo’jaligining mamlakat iqtisodiyotidagi o’rni va vazifalari, fanining maqsadi va vazifalari, boshqa fanlar bilan aloqadorligi, o’rganish va tadqiqot usullari haqida ma’lumot beradi.
• Mavzu:«Qishloq xo’jaligi korxonalarining faoliyatini boshqarish» fani mavzusi: Qishloq xo’jaligi korxonalarining faoliyatini boshqarishning mohiyati va xususiyatlari, boshqaruv tamoyillari, maqsadi va vazifalari, boshqaruv usullari, hamda qarorlar qabul qilish va amalga oshirish texnologiyasi yoritiladi.
• Mavzu:«Ish yuritish» fani bo’yicha mustaqil ish mavzulari: Bozor sharoitida ish yuritishning mohiyati, hujjatlar, ularning turlari va shakllari, ularni tayyorlash, tasniflash va saqlash tartiblari, shuningdek, ish yuritish ish jarayonlarini tashkil etish va nazorat qilish, hamda ish yuritish xodimlari mehnatini tashkil etish kabi mavzular yoritilgan.
• Mavzu:Shartnoma va kontraktlar tuzish asoslari va ularga oid hujjatlar: Shartnoma tushunchasi, tuzish tartibi, shartnomalarni o'zgartirish va bekor qilish, ularga oid hujjatlar va turli xil shartnomalar turlari ko'rib chiqiladi.
• Mavzu:Tashkiliy – farmoyish hujjatlar: Tashkiliy-farmoyish hujjatlarning ahamiyati, ularning turlari va mazmuni, buyruqlar va farmoyishlarni tayyorlash va rasmiylashtirish, ularni unifikatsiya qilish va qishloq xo'jaligi korxonalarida qo'llanilishi haqida ma'lumot beradi.
• Mavzu:Ish yuritishni tashkil etish va uning texnologiyasi: Ish yuritish xizmatining strukturasi va funksiyalari, ish yuritish tizimi, korxonalarda ish yuritishni yo'lga qo'yish, uni tashkil etishning nazariy va amaliy jihatlari, hamda korxonalar uchun tegishli hujjatlar va ish yuritish tizimlari ko'rib chiqiladi.
• Mavzu:Ish yuritish xodimlari mehnatini tashkil etish: Ish yuritish xodimlari mehnatining xususiyatlari, uni tashkil etishning asosiy yo'nalishlari, hamda mehnatning samarasi va boshqaruv qarorlariga ta'siri haqida ma'lumot beradi.
• Mavzu:Moliya hisob-kitob operatsiyalari bo’yicha hujjatlar: Moliya hisob-kitob jarayoni, pul hujjatlari, bank operatsiyalari va ularga oid hujjatlar, shuningdek, qishloq xo'jaligi korxonalari va banklar o'rtasidagi munosabatlar ko'rib chiqiladi.
• Mavzu:Auditor, bank va kredit hujjatlar: Auditor, bank va kredit hujjatlari, ularning turlari, rasmiylashtirish, buxgalteriya hujjatlarining aylanishi va saqlash tartibi haqida ma'lumot beradi.
• Mavzu:Hujjatlarni sistemaga keltirish va saqlash: Hujjatlarni tartibga solish usullari, ularni tashkilotlardan olish va berish qoidalari, hujjatlarni arxivga topshirish va yo'q qilish qoidalari ko'rib chiqiladi.
• Mavzu:Mahsulotlar sotish va yordamchi tarmoqlar faoliyatini tashkil etish: Qishloq xo'jaligi mahsulotlarini sotish kanallari va yo'llari, davlat buyurtmasi bo'yicha sotish mexanizmi, erkin sotish mexanizmi va yordamchi tarmoqlarning faoliyati haqida ma'lumot beradi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi mahsulotlari sifatini boshqarish: Mahsulot sifati tushunchasi, uni belgilovchi ko'rsatkichlar, ularni aniqlash usullari, navlarni joylashtirish va ilg'or texnologiyalardan foydalanish, unumdorlikni oshirish kabi mavzular yoritiladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining rentabelligini boshqarish: Renta-bellilik tushunchasi, uni shakllantiruvchi omillar, uni hisoblash usullari va rentabellikni oshirish yo'llari haqida ma'lumot beradi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarning xususiy kapitalini boshqarish: Kapitalning iqtisodiy mohiyati va turlari, uni shakllantirish tartibi, hamda korxona xususiy kapitalini boshqarish siyosati va mexanizmlari tushuntiriladi.
• Mavzu:Korxona majburiyatlarini boshqarish: Majburiyatlarning iqtisodiy mohiyati va turlari, ularning shakllanishi, qishloq xo'jaligi korxonalari uchun kredit olish, davlat kafolatlangan kreditlar va boshqa moliyaviy manbalarni jalb etishning mexanizmlari ko'rib chiqiladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligida ishlab chiqarish harajatlari va ularning turlari: Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati va tarkibi, ularni aniqlash usullari, qishloq xo’jaligi mahsulotlari uchun tan narxini hisoblash hamda uni pasaytirish yo’llari haqida ma’lumot beriladi.
• Mavzu:Daromadlar va moliya natijalari: Daromadlar va foydaning turlari, ularning shakllanishi, moliyaviy natijalardan foydalanish samaradorligini oshirish yo’llari haqida batafsil ma’lumot beradi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining uzoq muddatli aktivlarini boshqarish: Korxona aktivlarining iqtisodiy mohiyati, turlari va ularning shakllanishi, aktivlardan samarali foydalanish, hamda ularning qiymatini aniqlash usullari tushuntiriladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining faoliyatini rejalashtirish tizimi: Rejalashtirishning asosiy tamoyillari va usullari, rejalashtirish tizimi ko'rsatkichlari, yilni va qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish bo'yicha biznes-reja tuzish mexanizmlari va ulardan foydalanish ko'rib chiqiladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligida mehnat normasi: Mehnat normasi, uning turlari va qishloq xo’jaligi jarayonlarida mehnat me’yorlarini belgilash usullari, hamda mehnat jarayonlarini o’rganish usullari haqida ma’lumot beradi.
• Mavzu:Chorvachilik tarmoğida ishlab chiqarishni tashkil etish: Chorvachilik tizimi, uning asosiy elementlari, chorva mollari boqish usullari, ozuqa bilan ta’minlash, naslchilik ishlari va ularni takomillashtirish kabi mavzular yoritiladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi mahsulotlari sifatini boshqarish: Mahsulot sifati tushunchasi, uni belgilovchi ko’rsatkichlar, ularni aniqlash usullari, navlarni joylashtirish va ilg’or texnologiyalardan foydalanish hamda unumdorlikni oshirish kabi mavzular tahlil qilinadi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining rentabelligini boshqarish: Renta-bellilik tushunchasi, uni shakllantiruvchi omillar, uni hisoblash usullari va rentabellikni oshirish yo’llari haqida batafsil ma’lumot beradi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining xususiy kapitalini boshqarish: Kapitalning iqtisodiy mohiyati va turlari, uni shakllantirish tartibi, hamda korxona xususiy kapitalini boshqarish siyosati va mexanizmlari tushuntiriladi.
• Mavzu:Korxona majburiyatlarini boshqarish: Majburiyatlarning iqtisodiy mohiyati va turlari, ularning shakllanishi, qishloq xo’jaligi korxonalari uchun kredit olish, davlat kafolatlangan kreditlar va boshqa moliyaviy manbalarni jalb etishning mexanizmlari ko’rib chiqiladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish xarajatlari va ularning turlari: Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati va tarkibi, ularni aniqlash usullari, qishloq xo’jaligi mahsulotlari uchun tan narxini hisoblash hamda uni pasaytirish yo’llari haqida ma’lumot beriladi.
• Mavzu:Daromadlar va moliya natijalari: Daromadlar va foydaning turlari, ularning shakllanishi, moliyaviy natijalardan foydalanish samaradorligini oshirish yo’llari haqida batafsil ma’lumot beradi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining uzoq muddatli aktivlarini boshqarish: Korxona aktivlarining iqtisodiy mohiyati, turlari va ularning shakllanishi, aktivlardan samarali foydalanish, hamda ularning qiymatini aniqlash usullari tushuntiriladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining faoliyatini rejalashtirish tizimi: Rejalashtirishning asosiy tamoyillari va usullari, rejalashtirish tizimi ko’rsatkichlari, yilni va qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish bo’yicha biznes-reja tuzish mexanizmlari va ulardan foydalanish ko’rib chiqiladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi mahsulotlarini hisobga olish va inventarizatsiyalash: Mahsulotlarni hisobga olish va inventarizatsiyalashning mohiyati, turlari, ularni tashkil etish tartibi, hujjatlar va inventarizatsiyalash jarayonini tashkil etish qoidalari ko’rib chiqiladi.
• Mavzu:Ishlab chiqarish xarajatlari va ularning turlari: Ishlab chiqarish xarajatlarining mohiyati, turlari, ularni hisoblash usullari, qishloq xo’jaligi mahsulotlari uchun tan narxini hisoblash hamda uni pasaytirish yo’llari haqida ma’lumot beriladi.
• Mavzu:Moliya natijalari va ularni boshqarish: Daromadlar, foyda va moliya natijalarini boshqarish usullari va samaradorligini oshirish yo’llari haqida batafsil ma’lumot beradi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining uzoq muddatli aktivlari va ularni boshqarish: Korxona aktivlarining mohiyati, turlari va ularning shakllanishi, aktivlardan samarali foydalanish hamda ularning qiymatini aniqlash usullari tushuntiriladi.
• Mavzu:Qishloq xo’jaligi korxonalarining faoliyatini rejalashtirish tizimi: Rejalashtirishning asosiy tamoyillari va usullari, rejalashtirish tizimi ko’rsatkichlari, yilni va qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish bo’yicha biznes-reja tuzish mexanizmlari va ulardan foydalanish ko’rib chiqiladi.