Дарё ўзанларини ҳимоя дамбалари билан бошқарилиши соҳаларида деформацион жараёнлар жадаллигини баҳолаш
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi, ya'ni "Daryo o'zanlarining himoya dambalari bilan boshqarilishi sohalarida deformasion jarayonlar jadaliligi baholash" mavzusidagi tadqiqot, daryo o'zanlaridagi suv oqimini tartibga solish va suv olish inshootlari samaradorligini oshirish usullarini takomillashtirishga qaratilgan. Tadqiqotda O'zbekistonda sug'orish va suv xo'jaligini rivojlantirish istiqbollari, jumladan, Amudaryo daryosi misolida daryo o'zanlari va qirg'oqlarining deformasion jarayonlarini tahlil qilish, bu jarayonlarni oldini olish va kamaytirish bo'yicha ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqish masalalari ko'rib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Daryo o'zanlarining himoya dambalari bilan boshqarilishi: Tadqiqot daryo o'zanlarida himoya dambalari qurish orqali suv oqimini boshqarish va bu jarayonda yuzaga keladigan deformasion jarayonlarni baholashga bag'ishlangan. Dambalarning o'zan oqimiga ta'siri, suvning harakatlanish dinamikasi, eroziya va akkumulyatsiya jarayonlari tahlil qilinadi.
- Suv oqimi dinamikasini o'rganish: Daryo o'zanlaridagi suv oqimining gidravlik xususiyatlari, ayniqsa, to'g'onsiz suv olish joylarida oqimning notekis harakatlanishi, tezlik va oqim yo'nalishini o'zgartirish kabi masalalar o'rganilgan. Bunda ikki o'lchamli matematik modellashtirishdan foydalanilgan.
- Amudaryo daryosi hususiyatlari va Qashqadaryo magistral kanali: Tadqiqotda Amudaryo daryosining tabiiy-iqlim sharoiti, suv sarfi dinamikasi va Qashqadaryo magistral kanaliga suv olish joyining gidravlik xususiyatlari tahlil qilingan. Bu ma'lumotlar asosida daryo o'zanlaridagi deformasion jarayonlarni kamaytirish bo'yicha aniq choralar ishlab chiqilgan.
- Eksperimental tadqiqotlar va modellashtirish: Loyihada suv oqimini modellashtirish, gidravlik tajribalar o'tkazish va olingan natijalarni tahlil qilish orqali himoya dambalarining samaradorligini oshirish usullari ko'rsatilgan. Turli xil gidravlik sharoitlarda o'tkazilgan eksperimental tadqiqotlar natijalari asosida ilmiy xulosalar chiqarilgan.