Ўзбекистонннинг суғориладиган шароитида соя учун бошланғич манба ва янги навлар яратиш

Ushbu ilmiy ishda Oʻzbekistonning sugʻoriladigan sharoitida soya uchun boshlangʻich manba va yangi navlar yaratish boʻyicha tadqiqotlar olib borilgan. Tadqiqotlar davomida "Nafis", "Sevinch" va "Madad" nomli uchta yangi soya navlari yaratilgan boʻlib, ularning har birining oʻziga xos xususiyatlari, afzalliklari, biologik va texnologik koʻrsatkichlari, shuningdek, iqtisodiy samaradorligi batafsil oʻrganilgan va ilmiy jihatdan asoslab berilgan. Tadqiqotlar natijasida yaratilgan navlarning patentlari olingan va ular respublika boʻyicha qishloq xoʻjaligi ekinlari davlat reyestriga kiritilgan. Yangi navlar mintaqaning tuproq-iqlim sharoitlariga moslashgan, yuqori hosildorlikka ega, kasallik va zararkunandalarga chidamli boʻlib, respublika fermer xoʻjaliklari uchun katta foyda keltirishi taʼkidlangan.

Asosiy mavzular

• Soya navlarining genetik xususiyatlari va seleksiyasi: Tadqiqotda Oʻzbekiston sharoiti uchun mos boʻlgan yuqori hosildor, kasalliklarga chidamli va oziq-ovqatga boy soya navlarini yaratish maqsad qilib qoʻyilgan. Bu maqsadga erishish uchun jahon genofondidan olingan turli nav namunalari oʻrganilib, ular orasidan eng yaxshi belgilarga ega boʻlganlari tanlab olindi. Kelib chiqishi turlicha boʻlgan navlarni chatishtirish orqali yangi duragaylar yaratildi va ularning keyingi avlodlarida belgilarning irsiylanish qonuniyatlari oʻrganildi. Molekulyar-genetik usullar va anʼanaviy seleksiya usullaridan foydalanilgan holda "Nafis", "Sevinch" va "Madad" navlari yaratildi.
• Yangi soya navlarining biologik va agrotexnik xususiyatlari: Yaratilgan "Nafis", "Sevinch" va "Madad" navlarining oʻsuv davri, oʻsimlik boʻyi, pastki dukak joylashuvi, 1000 dona don vazni, bir oʻsimlikdagi dukak soni, don tarkibidagi oqsil va yogʻ miqdori kabi qimmatli belgilari batafsil oʻrganildi. Shuningdek, ushbu navlarning tuproq-iqlim sharoitlariga moslashuvchanligi, kasalliklar va zararkunandalarga chidamliligi aniqlandi. Ushbu navlarning agrotexnik xususiyatlari, yaʼni ekish muddati, meʼyori, oziqlantirish va sugʻorish meʼyorlari boʻyicha tavsiyalar berildi.
• Yangi soya navlarining iqtisodiy samaradorligi: Tadqiqot natijasida yaratilgan "Nafis", "Sevinch" va "Madad" navlarining iqtisodiy samaradorligi tahlil qilindi. Gektaridan olinadigan hosil, foyda va rentabellik darajasi hisob-kitob qilingan holda, ushbu navlarning mavjud navlarga nisbatan afzalliklari koʻrsatib berildi. Yangi navlarni joriy etish natijasida respublika iqtisodiyoti uchun qoʻshimcha foyda olish imkoniyati mavjudligi taʼkidlandi.