Markaziy Osiyoning qadimgi yozma yodgorliklari
Ushbu kitob Markaziy Osiyo hududlaridagi qadimiy yozma yodgorliklar, ularning tarixiy taraqqiyoti, shakllanishi hamda O‘rta Osiyo tarixini o‘rganishdagi ahamiyati haqida batafsil ma’lumot beradi. Unda piktografik belgilar, qadimgi yozuvlar (oromiy, sug‘d, xorazmiy, baqtriya, yunon, arab, turkiy va boshqalar), ularning o‘rganilish tarixi hamda mazkur yozuvlarda bitilgan yodgorliklar, jumladan, sopol idishlar, tangalar, piktografik belgilar, numizmatik materiallar, qo‘lyozmalar kabi turli manbalar tahlil qilingan. Kitobda shuningdek, Markaziy Osiyo xalqlari ijtimoiy-siyosiy hayoti, madaniyati, diniy e’tiqodlari, urf-odatlari, iqtisodiy aloqalari va o‘zaro munosabatlari haqidagi qimmatli ma’lumotlar ham o‘z aksini topgan.
Asosiy mavzular
- Yozuvning kishilar jamiyati hayotida tutgan o‘rni: Bu mavzu yozuvning paydo bo‘lishi va uning insoniyat taraqqiyotidagi, madaniyat va ijtimoiy rivojlanishdagi o‘rni, ahamiyati hamda turli yozuv turlari (piktografik, logografik, iyeroglifik, ideografik, fonografik) haqida ma’lumot beradi.
- Qadimgi yozuvlar tarixi va ularning o‘rganilishi: Bu mavzu dastlabki yozuv turlari, ularning rivojlanish bosqichlari va Markaziy Osiyo hududida topilgan qadimgi yozuv namunalari (so‘g‘d, yunon, oromiy, baqtriya, xorazmiy) va ularning tadqiqotlari haqida batafsil ma’lumot beradi.
- Markaziy Osiyo hududlarida piktografik belgilar. Arxeografiya: Bu mavzu Markaziy Osiyo hududidan topilgan piktografik belgilar, ularning arxeologik o‘rganilishi va arxeografiya fani haqida ma’lumot beradi.
- Markaziy Osiyoda oromiy yozuvi yodgorliklari: Bu mavzu oromiy yozuvining shakllanish tarixi, uning Markaziy Osiyoda tarqalishi va oromiy yozuvi asosida shakllangan qadimgi yozuvlar va ularning O‘rta Osiyo tarixida tutgan o‘rni haqida ma’lumot beradi.
- Qadimgi Eron yozma yodgorliklarida Markaziy Osiyo tarixining aks ettirilishi: Bu mavzu Bexustun qoyatosh yozuvi, Suza yozuvi va ularning tahlili, Naqshi Rustam va Persopol saroyi yozuvlarida Markaziy Osiyo xalqlari turmush tarzining ifodalanishi haqida ma’lumot beradi.
- Qadimgi va o‘rta asrlardagi yozma yodgorliklar: Bu mavzu yunon grafikasi asosidagi yozuvlar tizimi, yunon yozuvi asosida yozilgan yodgorliklar, hind yozuvlari tizimi, arab yozuvi, sug‘d yozuvi, baqtriya yozuvi va xorazm yozuvlari haqida batafsil ma’lumot beradi.
- Arab yozuvi yodgorliklari: Bu mavzu arab yozuvining paydo bo’lishi, uning rivojlanishi va shakllanishi, arab yozuvida o’tkazilgan islohotlar hamda arab yozuvi turlarining o‘rganilishi haqida ma’lumot beradi.
- Sug‘d yozma manbalari yodgorliklari: Bu mavzu sug‘d yozma manbalarining o‘rganilish tarixi, sug‘d yozuvi va uning shakllanishi, shuningdek, sug‘d yozuvida bitilgan tarixiy manbalar va ularning ahamiyati haqida ma’lumot beradi.
- Qadimgi Baqtriya yozuvi yodgorliklari: Bu mavzu Baqtriya yozuvining rivojlanishi, qadimgi baqtriya yozuvlari qayd etilgan yodgorliklardagi inshoot va madaniy qatlamlar hamda ularning sanalari haqida ma’lumot beradi.
- Qadimgi Xorazm yozuvi yodgorliklari: Bu mavzu qadimgi Xorazm yozuvining rivojlanishi, uning shakllanishi va Xorazm yozuvi yodgorliklari haqida batafsil ma’lumot beradi.
- Markaziy Osiyoning IX-XII asrlar turkiy va forisiy, arab yozma yodgorliklari va tarixiy asarlari talqini: Bu mavzu Markaziy Osiyoning IX-XII asrlar turkiy va forisiy, arab yozma yodgorliklari va tarixiy asarlarining talqini hamda ularning ahamiyati haqida ma’lumot beradi.
- Markaziy Osiyoning XIII-XV asr yozma yodgorliklari: Bu mavzu Markaziy Osiyoning XIII-XV asr asosiy ijtimoiy –siyosiy voqealari, huquqiy xujjatlar va yozishmalar, fors tilining yozma manbalarni o‘rganishda tutgan o‘rni hamda fors tilidagi yozma yodgorliklar haqida batafsil ma’lumot beradi.
- Qo‘shimcha manbalar: Bu mavzu O‘rta Osiyo va Xorazm tarixi bo‘yicha muhim tarixiy, ijtimoiy-siyosiy manbalar, jumladan, Budda, xristian, manixey matnlari va boshqa adabiyotlar haqida ma’lumot beradi.
- Qadimgi axborot tashuvchi vositalar: Bu mavzu qadimgi davrlarda axborot tashuvchi vositalar, ularning turlari, rivojlanishi va axborot tashuvchi vositalarning ahamiyati haqida ma’lumot beradi.
- Yozuv tarixidan: Bu mavzu yozuvning paydo bo‘lishi, turlari (piktografik, logografik, iyeroglifik, fonografik), ularning rivojlanishi hamda o‘zbek yozuvlari tarixi haqida ma’lumot beradi.