Badiiy matnda konnotatsiya va presuppozitsiya
Ushbu kitob oʻzbek tilida badiiy matnlardagi konnotativ va pragmatik xususiyatlarni, xususan, soʻzlovchining ichki maqsadini va nutqiy vaziyatni hisobga olgan holda til vositalarining qoʻllanishini lingvopoetik jihatdan tahlil qiladi. Kitobda leksik, morfologik va sintaktik vositalarning konnotativ maʼnoni hosil qilishdagi roli, shuningdek, fonetik variantlar, metafora, metonimiya, ironiya, kinoya kabi uslubiy vositalarning badiiy matnning mazmunan va shaklan boyitishdagi ahamiyati atroflicha koʻrib chiqiladi. Nazariy maʼlumotlar bilan bir qatorda, oʻzbek mumtoz va zamonaviy adabiyotdan olingan koʻplab misollar keltirilib, tahlil qilinadi. Kitobda shuningdek, propozitsiya, presuppozitsiya, tagmaʼno kabi lingvistik kategoriyalarning konnotativlik bilan aloqasi ham yoritilgan. Umumiy holda, kitob badiiy matnlarning chuqur tahlili hamda lingvopoetik tadqiqotlar uchun nazariy-amaliy qoʻllanma sifatida xizmat qiladi.
Asosiy mavzular
- Morfologik va sintaktik vositalarning konnotativlikni shakllantirishdagi roli: Kitobda soʻzning semantik strukturasi, konnotatsiya turlari (fonopragmatik, stilopragmatik, metaforik va boshqalar) hamda ularning nutqiy vaziyat va soʻzlovchining maqsadiga koʻra oʻzgarishi atroflicha tahlil qilinadi. Jumladan, olmosh va atoqli otlarning konnotativ xususiyatlari, sintaktik tuzilmalarning (soʻroq gaplar, takror, inversiya) konnotativ maʼno hosil qilishdagi oʻrni, shuningdek, affikslar va yuklamalarning pragmatik-konnotativ vazifalari yoritiladi.
- Badiiy matnda denotativ va konnotativ ma'no munosabati: Kitobda leksema semantikasi, uning denotativ va konnotativ ma'nolari, shuningdek, ularning bir-biri bilan oʻzaro aloqadorligi tahlil qilinadi. Soʻzning atash maʼnosiga qoʻshimcha tarzda kiritilgan emotsional-ekspressiv va stilistik maʼnolarning konnotatsiya sifatida namoyon boʻlishi koʻrsatiladi. Shuningdek, paralingvistik va ekstralingvistik vositalarning konnotativ maʼno hosil qilishdagi oʻrni ham yoritilgan.
- Matn tahlilida konnotativlikka e'tibor: Ushbu bo'limda badiiy matnlarni lingvopoetik tahlil qilishda konnotativlikning ahamiyati, undan foydalanish usullari va yo'llari ko'rib chiqiladi. Xususan, Tog'ay Murodning «Otamdan qolgan dalalar» romani, shuningdek, Erkin Vohidov va Abdulla Qahhor asarlari misolida sintaktik vositalar (ritorik so'roq gaplar, takror, inversiya), affikslar, yuklamalar va metaforalarning konnotativ ma'no hosil qilishdagi roli atroflicha tahlil qilinadi.