Биотехнология (Сиртқи таълим шакли 4-курс хорижий биология талабалари учун)
Ushbu o'quv qo'llanma "Biotexnologiya" fani bo'yicha talabalarga nazariy va amaliy bilim berishga mo'ljallangan. Qo'llanmada biotexnologiya fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, fermentlar muhandisligi, ularning immobillanishi, qo'llanilishi hamda ta'sir etuvchi omillar, hayvon va o'simliklar gen muhandisligi, hujayra muhandisligi, mikroorganizmlar va fermentlardan foydalanib oziq-ovqat sanoati, tibbiyot va qishloq xo'jaligida qo'llaniladigan texnologiyalar, organik birikmalarning biotexnologik transformatsiyasi, bioetanol va bioyoqilg'ilar ishlab chiqarish kabi muhim mavzular chuqur yoritilgan. Qo'llanmada har bir mavzu bo'yicha nazariy qismdan tashqari, laboratoriya mashg'ulotlari va nazorat savollari ham keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Biotexnologiya fanining predmeti, maqsadi va vazifalari: Biotexnologiya fanining asosiy maqsadi, uning rivojlanish tarixi, zamonaviy yo'nalishlari va qo'llaniladigan usullar, shuningdek, O'zbekistonda biotexnologiyaning rivojlanishi haqida ma'lumot beradi.
- Fermentlar muhandisligi: Fermentlarning fizik-kimyoviy xususiyatlari, ularning faolligiga ta'sir etuvchi omillar (harorat, pH, konsentratsiya), fermentlarni immobillash usullari (kimyoviy va fizik) hamda ularning sanoatda qo'llanilishi haqida ma'lumot beradi.
- Fermentlar ishtirokidagi texnologik jarayonlar: Amaliy enzimologiya yutuqlarini amaliyotda qo'llash, glyukoza-fruktozali shirinlik olish, fermentlardan oziq-ovqat sanoatida, qishloq xo'jaligida va tibbiyotda foydalanish usullari haqida ma'lumot beradi.
- Gen muhandisligi: Gen muhandisligining asosiy tushunchalari, jumladan DNK tuzilishi, genlar va ularning tuzilishi, transporti, rekombinant DNK olish usullari, vektorlar, transporterlar, plazmidalar va faglardan foydalanish, gen injenerligining qo'llanilishi va istiqbollari haqida ma'lumot beradi.
- O'simlik gen muhandisligi: O'simliklar gen muhandisligining usullari, protoplastlar, kallus to'qima, ularni o'stirish, genlarni kiritish va transgen o'simliklar yaratish haqida ma'lumot beradi.
- Hayvon gen muhandisligi: Hayvonlar gen muhandisligining usullari, jumladan, hujayralarga genlarni kiritish, viruslarni vektor sifatida qo'llash, transgen hayvonlar yaratish va irsiy kasalliklarni davolash haqida ma'lumot beradi.
- Hujayra muhandisligi: Hujayralarni o'stirish va saqlash, hujayra kulturalari, ularning turlari, o'simlik va hayvon hujayra kulturalarini qo'llash, protoplastlar, somatik gibridlar va hujayra injenerligining ahamiyati haqida ma'lumot beradi.
- Tabiiy organik birikmalar biotransformatsiyasi: Atrof-muhit ifloslanishi va toksik birikmalarning biodegradatsiyasi, bioetanol ishlab chiqarish, organik chiqindilarni qayta ishlash, bioyoqilg'ilar ishlab chiqarish va ularning ahamiyati haqida ma'lumot beradi.