Ўзбек тилининг поэтик синтаксиси
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi (DSc) o‘zbek tilining poetik sintaksisi mavzusiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda poetik nutqning o‘ziga xos sintaktik va funksional xususiyatlari, poetik sintaksisning jahon va o‘zbek tilshunosligidagi o‘rni, poetik nutqning tarkibiy-semantik, kompositsion-sintaktik jihatlari, muallif idiostilining shakllanishi hamda poetik sintaktik figuralar tahlili atroflicha o‘rganilgan. Tadqiqotda poetik nutqning obrazli va emotsional-estetik ta’sirchanligini ta’minlovchi vositalar, jumladan, sintaktik figuralarning tasnifi va ularning vazifalari aniqlangan. Shuningdek, muallif idiostilini belgilovchi leksik, ekstralingvistik va sintaktik-stilistik vositalarning roli tahlil qilingan. Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati ham ko‘rsatib o‘tilgan.
Asosiy mavzular
- Poetik sintaksisning nazariy masalalari: Ushbu mavzu doirasida poetik sintaksisning lingvopoetika sohasi sifatida shakllanishi, uning asosiy omillari, jahon tilshunosligida poetik sintaksis bo‘yicha tadqiqotlar, poetik nutqning o‘ziga xos belgilari va mundarijalari o‘rganilgan.
- Poetik nutqning kompositsion-sintaktik tuzilishi: Ushbu qismda poetik nutqning kompositsion-sintaktik tuzilishini o‘rganish, uning tarkibiy qismlari, vazifalari, kommunikativ registrlarning roli va ahamiyati, shuningdek, mavzu va rema munosabatlarining poetik nutqdagi o‘rni tahlil etilgan.
- Muallif idiostilining funksional-sintaktik belgilari: Bu bobda muallif idiostilini aniqlashda leksik birliklar (toponimlar, okkazioanlizmlar, omonimlar, to‘liqsiz gaplar), ekstralingvistik vositalar (grafik vositalar, ritm) hamda sintaktik-stilistik vositalarning (o‘xshatish, metafora, sinekdoxa, oxymoron) roli va ahamiyati o‘rganilgan.
- Sintaktik figuralarning tasnifi: Ushbu bobda poetik nutqning ta’sirchanligini oshirishga qaratilgan sintaktik figuralar (takror, polinsindeton, inversion, parcellation, chiasm, antithesis, gradation, ritorik savol, alternativ savol) tasnifi va ularning poetik nutqdagi vazifalari tahlil qilingan.