Ўрта толали ғўзанинг тезпишар, юқори маҳсулдор ва вилт касаллигига бардошли интенсив навларини яратиш
Ushbu tadqiqot Paxta seleksiyasi, urug‘chiligi va yetishtirish agrotexnologiyalari ilmiy-tadqiqot institutida olib borilgan ilmiy-tadqiqotlar asosida, tezpiшар, юқори маҳсулдор, вилт касаллигига бардошли ва тола сифати юқори бўлган янги ғўза навларини яратишга бағишланган. Tadqiqotda F1-F5 avlodlaridagi duragay oilalarning asosiy morfobioologik va xo‘jalik belgilari o‘rganilib, ularning irsiylanishi va o‘zaro bog‘liqligi tahlil qilingan. Tadqiqot natijasida navlarning tezyig‘iluvchanligi, hosildorligi, kasalliklarga chidamliligi va tola sifatini yaxshilashga qaratilgan muhim ilmiy va amaliy natijalarga erishilgan. Yangi yaratilgan С-8292, С-8294 va С-8296 navlari iqtisodiy jihatdan samarali va rayonlashtirilgan hududlar uchun istiqbolli ekanligi ko‘rsatilgan.
Asosiy mavzular
- Tezpiшарлик belgisining irsiylanishi: Tadqiqotda tezpiшарлик belgisining F1-F5 avlodlarida irsiylanishi, ota-ona shakllarining ustunligi va oraliq holatdagi irsiylanishi o‘rganilgan. Bu belgining murakkab genlar nazorati ostida kechishi va kelgusi avlodlarda ajralish jarayonining namoyon bo‘lishi aniqlangan.
- Bir donа ko‘sakdagi paxta xom-ashyo vаzni belgisi bo‘yicha irsiylanish: Bir donа ko‘sakdagi paxta xom-ashyo vаznining irsiylanishi, ota-ona shakllarining ustunligi va oraliq irsiylanishning mavjudligi aniqlangan. Bu belgining irsiylanishida ko‘p genlar va murakkab genlar ta'siri mavjudligi ko‘rsatilgan.
- Tezpiшарлик va boshqa xo‘jalik belgilari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik: Tadqiqotda tezpiшарлик belgisi bilan hosildorlik, tola chiqimi va tola uzunligi o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik tahlil qilingan. Tezpiшарлик bilan hosildorlik va tola sifati o‘rtasidagi salbiy bog‘liqliklarni bartaraf etish orqali yangi qimmatli belgilarga ega duragay oilalarni yaratish imkoniyati aniqlangan.
- Duragay oilalarning asosiy morfobioologik va xo‘jalik belgilari: F4, F4B1 va F4B3 bekross duragay oilalarining asosiy morfobioologik belgilari, jumladan, tezpiшарлик, ko‘sak vаzni, 1000 dona chigit vаzni, tola chiqimi va sifat ko‘rsatkichlari o‘rganilgan. Yuqori natijalarga erishgan duragay oilalar ajratib olingan.
- G.hirsutum L. zаmbuруғlariga chidamlilik: G.hirsutum L. zаmbuруғларининг 3 ta patogeniga (Fusarium oxysporum f.sp. vasinfectum, F.verticillioides va V.dahliae) qarshi laboratoriya sharoitida bardoshli duragay oilalarning aniqlanishi va ularning seleksiyada foydalanish imkoniyatlari o‘rganilgan.
- Yangi yaratilgan g‘o‘za navlarining iqtisodiy samaradorligi: Tadqiqot natijasida yaratilgan С-8292, С-8294 va С-8296 navlarining iqtisodiy samaradorligi, hosildorligi, tola sifati va boshqa xo‘jalik belgilari bo‘yicha rayonlashtirilgan va yangi navlarga nisbatan ustunligi aniqlangan.