5–6-синф ўқувчиларида лингвистик компетенцияларни ривожлантириш методикаси

Ushbu dissertatsiya avtoreferati 5-6-sinf oʻquvchilarida lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirish metodikasini takomillashtirishga bagʻishlangan. Unda ona tili darslarida oʻquvchilarning lingvistik kompetensiyalarini rivojlantirishning nazariy va amaliy jihatlari, usullari, vositalari hamda natijalari tahlil qilingan. Tadqiqotda innovatsion taʼlim texnologiyalaridan foydalanish, oʻqitish metodlarini takomillashtirish orqali oʻquvchilarning nutq madaniyatini oshirish va ularning oʻz fikrlarini erkin va asosli bayon eta olish koʻnikmalarini shakllantirishga alohida eʼtibor qaratilgan. Tadqiqot natijasida ishlab chiqilgan tavsiyalar va uslubiy qoʻllanmalar taʼlim jarayonida oʻqituvchilar uchun amaliy qoʻllanma boʻlishi koʻrsatib oʻtilgan.

Asosiy mavzular

Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Jahon taʼlim muassasalarida axborot texnologiyalari vositasida nutq oʻstirishning kreativ texnologiyalarini tatbiq etish, oʻquvchilarning lingvistik kompetensiyalarini rivojlantirish va ularda savodxonlikni oshirish masalalarining ahamiyati asoslanadi.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yoʻnalishlariga mosligi: Tadqiqot ishi «Axborotlashgan jamiyat va demokratik davlatni ijtimoiy, huquqiy, iqtisodiy, madaniy, maʼnaviy-maʼrifiy rivojlantirishda, innovatsion gʻoyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yoʻllari» ustuvor yoʻnalishiga muvofiq bajarilganligi taʼkidlanadi.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Respublikamizda umumiy oʻrta taʼlim jarayonida ona tili fanini oʻqitishda oʻquvchilarni ijodiy fikrlashga oʻrgatish, nutq oʻstirish, lugʻat ustida ishlash, matnning til xususiyatlarini tahlil qilish va integrativ yondashuv muammolari boʻyicha olib borilgan ilmiy-tadqiqotlar keltirilgan.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqot maqsadi 5-6-sinf oʻquvchilarida lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirish metodikasini takomillashtirish boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Vazifalari esa quyidagilarni oʻz ichiga oladi: lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirish metodikasini takomillashtirish, didaktik komponentlarni takomillashtirish, innovatsion taʼlim texnologiyalari vositasida lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirishdagi didaktik jihatlarni belgilash, oʻquv-metodik taʼminotini takomillashtirish.
Tadqiqot obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti 5-6-sinf ona tili darslarida oʻquvchilarning lingvistik kompetensiyalarini rivojlantirish metodikasini takomillashtirish jarayoni tanlangan. Tadqiqot predmeti esa lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirish metodikasini takomillashtirishning shakl, metod va vositalari.
Tadqiqot usullari: Tadqiqotda nazariy (tahliliy-sintetik, qiyosiy tahlil), diagnostik (soʻrovnoma, test, kuzatuv), prognostik (umumlashtirish, baholash), pedagogik eksperiment va matematik metodlar qoʻllanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Kompetensiyalar rivojlantirishning tizimli-faoliyatli, ijtimoiy-madaniy va pragmatik yondashuvlar asosida takomillashtirilganligi, lingvistik kompetensiyalarning didaktik komponentlari stilistik differensiallash asosida takomillashtirilganligi, shuningdek, maxsus metodlar vositasida takomillashtirilganligi ilmiy yangiliklardir.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Tadqiqot natijasida 5-6-sinf oʻquvchilarida lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirishga doir dars ishlanmalari ishlab chiqilgan, oʻquv-metodik tavsiyalar tayyorlangan va multimedia resurslari yaratilgan.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Natijalarning ishonchliligi muammoning pedagogik va psixologik jihatdan oʻrganilganligi, xalqaro va mahalliy tajribalardan foydalanilganligi, tanlangan metodlarning mosligi va tadqiqot natijalarining tasdiqlanganligi bilan belgilanadi.
Tadqiqotning ilmiy va amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati – lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirishning turli yondashuvlari va mexanizmlarini aniqlashtirilganligi bilan, amaliy ahamiyati esa uslubiy qoʻllanmalar va tavsiyalarning taʼlim amaliyotiga joriy etilishi bilan tavsiflanadi.
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va eʼlon qilinganligi: Tadqiqot natijalari 5 ta respublika va 5 ta xalqaro anjumanlarda muhokama qilingan va 12 ta ilmiy ishda (shu jumladan, 1 ta oʻquv qoʻllanma, 1 ta multimedia elektron videodars) eʼlon qilingan.
Tadqiqotning tuzilishi va hajmi: Dissertatsiya kirish, 3 ta bob, xulosalar va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati va ilovalardan iborat. Umumiy hajmi 130 betni tashkil etadi.
Tadqiqotning asosiy mazmuni: Birinchi bobda lingvistik kompetensiyalarning ilmiy-nazariy asoslari, ikkinchi bobda lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirish metodikasi, uchinchi bobda esa ushbu metodikani takomillashtirishning samaradorligi yoritilgan.
Xulosa: Xulosa qismida tadqiqot natijalari asosida olingan xulosalar va ular asosida ishlab chiqilgan tavsiyalar keltirilgan. Xususan, 5-6-sinf oʻquvchilarida lingvistik kompetensiyalarni rivojlantirishning taʼlim jarayoniga ijobiy taʼsir koʻrsatishi taʼkidlangan.