Umumiy va noorganik kimyo

Ushbu kitob "Umumiy va noorganik kimyo" mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda kimyo fanining asosiy tushunchalari, moddalar, ularning tarkibi, tuzilishi, xossalari, o'zgarishlari va bu o'zgarishlarni boshqarish usullari o'rganiladi. Kitobda elementlar davriy sistemasi, atom tuzilishi, kimyoviy bog'lanishlar, kimyoviy reaksiyalar kinetikasi va muvozanat, eritmalar, elektrolitlar, oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari, metallar, ularning xossalari va korroziyasi, elektroliz, koordinatsion birikmalar, P, S, N, O, F, Cl, Br, I, inert gazlar, metallorganik birikmalar va boshqa ko'plab mavzular chuqur o'rganilgan. Har bir mavzudan so'ng nazorat savollari va masalalar berilgan bo'lib, ular fanni mustahkamlashga yordam beradi. Kitobda kimyo sanoatining rivojlanishi va ekologiya masalalariga ham alohida e'tibor qaratilgan.

Asosiy mavzular

KIMYO FANINING ASOSIY TUSHUNCHALARI VA MOLYEKULYAR MODDALAR: Modda, jism, oddiy modda, murakkab modda, kimyoviy hodisa, fizikaviy hodisa, atom-molekulyar ta’limot, moddalar massasining saqlanish qonuni, tarkibining doimiylik qonuni, karrali nisbatlar qonuni, hajmiy nisbatlar qonuni, Avogadro qonuni, atom tuzilishi, elektronlar kvant sonlari va atomlarda elektronlarning joylanishi, radioaktivlik va yadro reaksiyalari, davriy qonun va elementlar davriy sistemasi, ionli bog‘lanish, kovalent bog‘lanish, donor-akseptor bog‘lanish, metall bog‘lanish, vodorod bog‘lanish, ionlanish energiyasi va potensiali, elektromanfiylik, kimyoviy reaksiyalarning issiqlik effekti, termodinamikaning I va II-qonunlari, kimyoviy birikmalarning hosil bo‘lish issiqligi, Gess qonuni, kimyoviy kinetika, massalar ta’siri qonuni, Vant-Goff qonuni, gomogen va geterogen kataliz, kimyoviy muvozanat, Le-Shatele prinsipi, eritmalar, Genri va Genri-Dalton qonunlari, eruvchanlik ko‘paytmasi, osmos hodisasi va Vant-Goff qonuni, Raulning I- va II-qonunlari, elektrolitik dissotsilanish nazariyasi, suyultirish qonuni, gidroliz jarayonlari, oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari, metallarning umymiy xossalari, galvanik elementlar, metallarning elektrokimyoviy kuchlanishlar qatori, metallar korroziyasi, elektroliz va Faradey qonunlari.
I-GURUH ASOSIY GURUHCHASI ELEMENTLARI: s-elementlar, ishqoriy metallar, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik va kimyoviy xossalari, kimyoviy aloqadorligi.
II-GURUH ASOSIY GURUHCHASI ELEMENTLARI: Ishqoriy-yer metallar, Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik va kimyoviy xossalari, birikmalari va ularning xossalari, ishlatilishi.
XIII-GURUH ELEMENTLARINING UMUMIY XOSSALARI: d-elementlar, Bor, Alyuminiy, Galliy, Indiy va Talliy elementlari, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari va ishlatilishi.
XIV-GURUH ELEMENTLARINING UMUMIY XOSSALARI: Uglerod, Kremniy, Germaniy, Qalay va Qo‘rg‘oshin elementlari, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari va ishlatilishi.
XV-GURUH ELEMENTLARINING XOSSALARI: Azot, Fosfor, Mishyak, Surma va Vismut elementlari, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari, birikmalari va ishlatilishi.
XVI-GURUH ELEMENTLARINING XOSSALARI: Kislorod, Oltingugurt, Selen, Tellur va Poloniy elementlari, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari, birikmalari va ishlatilishi.
XVII-XVIII-GURUHLAR ELEMENTLARINING XOSSALARI: Galogenlar (F, Cl, Br, I), vodorod va inert gazlar (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn), ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari, birikmalari va ishlatilishi.
KOORDINATSION BIRIKMALARNING SINFLANISHI VA NOMENKLATURASI: Umumiy tushunchalar, Verner nazariyasi, Koordinatsion birikmalar turlari, Koordinatsion birikmalarning izomeriyasi va nomlash, Koordinatsion birikmalarning barqarorligi va kimyoviy bog‘lanish tabiati.
METALLARNING KIMYOVIY XOSSALARI. METALLAR KORROZIYASI: Metallarning kimyoviy xossalari, galvanik elementlar, standart elektrod potensial, kuchlanishlar qatori, Nernst tenglamasi, kataliz, korroziya, korrozion aktivatorlar, korrozion ingibitorlar, anod qoplama, katod qoplama, elektrokimyoviy korroziya, gaz korroziya, kimyoviy korroziya.
ELEKTROLIZ: Elektroliz haqida tushuncha, eritma va suyuqlanmalar elektrolizi, Faradey qonuni, sanoatda elektrolizning qo‘llanilishi.
KIMYOVIY REAKSIYALAR KINETIKASI. KIMYOVIY MUVOZANAT: Kimyoviy reaksiya tezligi, konsentratsiyaga bog'liqligi, massalar ta'siri qonuni, haroratga bog'liqligi, Vant-Goff qonuni, gomogen va geterogen kataliz, qaytar va qaytmas reaksiyalar, kimyoviy muvozanat, muvozanat konstantasi, Le-Shatele prinsipi.
ERITMALARNI HOSIL BO’LISHI: Eritmalar haqida umumiy tushunchalar, eritma konsentratsiyasini ifodalash usullari, to‘yingan eritma, eruvchanlik, moddalarning suyuqliklarda eruvchanligi, Genri va Genri-Dalton qonunlari.
ERITMALARNING XOSSALARI: Osmotik bosim, Vant-Goff qonuni, eritmalarning bug‘ bosimi, Raulning I va II qonunlari.
ELEKTROLIT ERITMALARINING XOSSALARI: Vant-Goff va Raul qonunlariga elektrolitmas eritmalargagina bo‘ysunadi, elektrolitik dissotsilanish nazariyasi, suyultirish qonuni, ionlararo reaksiyalar, suvning elektrolitik dissotsialanishi, vodorod ko‘rsatkich, eruvchanlik ko‘paytmasi, tuzlarning gidrolizlanishi, gidroliz darajasi va konstantasi.
OKSIDLANISH-QAYTARILISH REAKSIYALARI: Oksidlanish va qaytarilish jarayonlari, oksidlanish darajasi, oksidlovchi va qaytaruvchilar, oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining tenglamalarini tuzish (elektron balans usuli, ion-elektron balans usuli), oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining turlari, disproporsiyalanish, oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga muhitning ta’siri, turmushdagi ahamiyati.
METALLARNING UMUMIY XOSSALARI.: Metallarning kimyoviy xossalari, galvanik elementlar, standart elektrod potensial, kuchlanishlar qatori, metallar korroziyasi, korroziya turlari, metallarni korroziyasining oldini olish usullari.
ELEKTROLIZ: Elektroliz haqida tushuncha, eritma va suyuqlanmalar elektrolizi, Faradey qonuni, sanoatda elektrolizning qo‘llanilishi.
KOORDINATSION BIRIKMALARNING SINFLANISHI VA NOMENKLATURASI: Umumiy tushunchalar, Verner nazariyasi, Koordinatsion birikmalar turlari, Koordinatsion birikmalarning izomeriyasi va nomlash, Koordinatsion birikmalarning barqarorligi.
I-GURUH ASOSIY GURUHCHASI ELEMENTLARINING UMUMIY XOSSALARI: s-elementlar, Ishqoriy metallar (Li, Na, K, Rb, Cs, Fr), ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik va kimyoviy xossalari, kimyoviy aloqadorligi.
II-GURUH ASOSIY GURUHCHASI ELEMENTLARINING UMUMIY XOSSALARI: Ishqoriy-yer metallar (Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra), ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik va kimyoviy xossalari, birikmalari va ularning xossalari, ishlatilishi.
XIII-GURUH ELEMENTLARINING UMUMIY XOSSALARI: d-elementlar, Bor, Alyuminiy, Galliy, Indiy va Talliy elementlari, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari va ishlatilishi.
XIV-GURUH ELEMENTLARINING UMUMIY XOSSALARI: Uglerod, Kremniy, Germaniy, Qalay va Qo‘rg‘oshin elementlari, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari va ishlatilishi.
XV-GURUH ELEMENTLARINING XOSSALARI: Azot, Fosfor, Mishyak, Surma va Vismut elementlari, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari, birikmalari va ishlatilishi.
XVI-GURUH ELEMENTLARINING XOSSALARI: Kislorod, Oltingugurt, Selen, Tellur va Poloniy elementlari, ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari, birikmalari va ishlatilishi.
XVII-XVIII-GURUHLAR ELEMENTLARINING XOSSALARI: Galogenlar (F, Cl, Br, I), vodorod va inert gazlar (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn), ularning tabiiy birikmalari, olinish usullari, fizik-kimyoviy xossalari, birikmalari va ishlatilishi.
METALLORGANIK BIRIKMALAR, BIOANORGANIK KIMYO VA NANOMATERIALLAR: Metallorganik birikmalar haqida tushuncha, metallorganik birikmalar va metallosenlar, metallorganik birikmalarni olinishi, xossalari va nomlanishi, bioanorganik kimyo va nanomateriallar haqida tushuncha.
ATROF-MUHIT ZARARLANISHINI OLDINI OLISH: Inson mehnat faoliyatining tabiatga ta’siri omillari, kimyo sanoatining ekotizimga ta’siri, chiqindilar va ularni qayta ishlash.
AMALIY MASHG’ULOTLAR: Kimyoviy birikmalarning asosiy sinflari, struktura tuzilishi, dissotsilanishi, olinish usullari, kimyoviy xossalari, kimyoviy reaksiya tezligi, kimyoviy muvozanat, eritmalar, elektrolitlar, oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari, metallar xossalari va korroziyasi, elektroliz, koordinatsion birikmalar, ishqoriy metallar, ishqoriy-yer metallar, alyuminiy va bor, uglerod va kremniy, azot va uning birikmalari, fosfor va uning birikmalari, oltingugurt va uning birikmalari, galogenlar, inert gazlar, galvanik elementlar va ularning masalalar yechish.