Айрим терпеноидларни кимёвий модификациялаш, синтез қилинган моддаларнинг хоссалари ва қўлланилиши
Ushbu avtoreferat Soliyev Maxammadjon Ismatullaevichning kimyo fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi hisoblanadi. Unda ayrim terpenoidlarni kimyoviy modifikatsiyalash, ularning xossalari va qo'llanilishi bo'yicha tadqiqot ishlari yoritilgan. Tadqiqotda ayrim terpenoidlar, jumladan, mentol, timol va xamazulenlarning vinil efirlarini sintez qilish, ularning fizik-kimyoviy xossalari va qo'llanilish sohalari aniqlangan. Tadqiqot natijalari asosida olingan moddalar qishloq xo'jaligida zararkunandalarga qarshi insektisid sifatida tavsiya etiladi.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Organik sintez mahsulotlariga, xususan, tibbiyot va qishloq xo'jaligida qo'llaniladigan biologik faol birikmalarga bo'lgan talabning ortib borayotganligi va bu sohada yangi, ekologik xavfsiz moddalar yaratishning muhimligi ta'kidlangan.
- Terpenoidlarni kimyoviy modifikatsiyalash: Ayrim terpenoidlar, jumladan, mentol, timol va xamazulenlarning kimyoviy modifikatsiyalash, xususan, vinil efirlarini sintez qilish usullari va ularning fizik-kimyoviy xossalari tadqiq qilingan.
- Vinil efirlarining qo'llanilishi: Sintez qilingan vinil efirlarining qishloq xo'jaligida, xususan, g'alla zararkunandasi (Eurygaster integriceps Put.)ga qarshi samarali insektisid sifatida qo'llanilishi bo'yicha tadqiqotlar o'tkazilgan va ijobiy natijalarga erishilgan.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Terpenoidlarni yuqori asosli sistema (KOH-DMSO) ishtirokida asetilen bilan vinil efirlarini sintez qilishning yangi usullari ishlab chiqilgan, ularning mexanizmlari nazariy asoslangan va amaliyotga tadbiq etish bo'yicha tavsiyalar berilgan.