Бухоро воҳаси тупроқларида шўрланиш жараёнлари ва шўрланишга қарши чора-тадбирлари
Ushbu bitiruv malakaviy ishi Buxoro vohasi tuproqlarining sho'rlanish jarayonlari va ularga qarshi kurash choralari, shuningdek, sho'rlangan tuproqlarning o'ziga xos xususiyatlari va ularning sho'rlanishga ta'sir etuvchi omillar, jumladan iqlim, tuproqning mexanik tarkibi, geomorfologik sharoitlar, yer usti va yer osti suvlarining roli, hamda ularni oldini olish va bartaraf etish choralarini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda Buxoro vohasi tuproqlarining tabiiy va antropogen omillar ta'sirida sho'rlanish jarayonlarini tahlil qilib, ushbu jarayonlarni bartaraf etish va tuproq unumdorligini oshirish bo'yicha ilmiy asoslangan tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Tuproq sho'rlanishining asosiy omillari: Tuproq sho'rlanishiga atmosfera yog'in-sochinlari, sizot suvlari, tuproq hosil qiluvchi ona jinslar, shamol harakati va oqar suvlarning sustligi asosiy sabab bo'ladi. Issiq va quruq iqlimli zonalarda, ayniqsa, bu omillar tuproqda tuzlarning to'planishiga olib keladi. Tuproqlarda tuzlarning miqdori 0,25%dan katta bo'lsa va ular madaniy o'simliklarning o'sishiga xalaqit bersa, bunday tuproqlar sho'rlangan hisoblanadi. Tuzli tuproqlar tarkibiga NaCl, MgCl, CaCl, Na2CO3, MgCO3 kabi tuzlar kiradi. Sho'rlangan tuproqlar sho'rxoklar, sho'rtoblar va solodlashgan tiplarga bo'linadi.
- Sho'rlangan tuproqlarning hosildorlikka ta'siri: Tuproq sho'rlanishi o'simliklarning o'sishiga va rivojlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Sho'rlangan tuproqlarda suv va oziqa moddalarning o'zlashtirilishi qiyinlashadi, bu esa o'simlikning hosildorligini pasaytiradi. Ayniqsa, g'o'za, beda, sholi kabi qishloq xo'jalik ekinlarining sho'rga chidamliligi past bo'lganligi sababli, sho'rlangan yerlarda ularning hosili keskin kamayadi. Tuproq sho'rlanishining darajasi ortgan sari, o'simliklarning sifati ham yomonlashadi.
- Buxoro vohasi tuproqlarida sho'rlanishga qarshi kurash choralari: Buxoro vohasi tuproqlarining sho'rlanishini oldini olish va uni bartaraf etish uchun bir qancha tadbirlar amalga oshiriladi. Bularga sho'r yuvish (kapital va profilaktik), sho'rlangan yerlarda almashlab ekish tizimiga rioya qilish, daraxt ekish, sug'orish rejimini to'g'ri belgilash va drenaj tizimlarini takomillashtirish kiradi. Har bir fermer xo'jaligi tuproqning sho'rlanish darajasini aniqlab, tegishli agrotexnik tadbirlarni qo'llashi lozim.