Инглизча-ўзбекча тўқимачилик ва енгил саноат терминларининг структур-семантик таҳлили
Ushbu dissertatsiya avtoreferati O'zbekiston Respublikasi Namangan muhandislik-texnologiya instituti tomonidan tayyorlangan bo'lib, unda Sayfulbot Muxamadaliyevich Azamovning 'Inglizcha-o'zbekcha to'qimachilik va yengil sanoat terminlarining struktur-semantik tahlili' mavzusidagi tadqiqoti yoritilgan. Avtoreferatda tadqiqotning dolzarbligi, maqsad va vazifalari, ilmiy yangiligi, tadqiqot natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati, shuningdek, tadqiqot jarayonida foydalanilgan usullar va asosiy xulosalar bayon etilgan. Tadqiqotning asosiy maqsadi ingliz va o'zbek tillaridagi to'qimachilik va yengil sanoat terminlarining struktur-semantik jihatdan tahlil qilishdan iborat. Tadqiqotda terminlarning leksik-semantik, struktur-semantik, morfologik va sintaktik xususiyatlari o'rganilgan hamda ularning o'zaro munosabatlari aniqlangan. Tadqiqot natijasida zamonaviy to'qimachilik sohasi uchun zarur terminlarning elektron lug'ati yaratishga doir takliflar berilgan. Shuningdek, tadqiqot ishida olingan natijalar xalq ta'limi tizimida va O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Fan va texnologiyalar agentligi tomonidan tayyorlangan fundamental loyihalarda foydalanilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon tilshunosligida to'qimachilik va yengil sanoat sohasidagi terminlar va leksikalarining ingliz va o'zbek tillari kesimida qiyosiy-tipologik tahlili ushbu tillarning rivojlanishiga ta'sir etuvchi ijtimoiy omillarni hamda ikki til terminologiyasining farqli va o'xshash xususiyatlarini aniqlash imkonini bermoqda. So'nggi yillarda O'zbekiston Respublikasida to'qimachilik va yengil sanoatni rivojlantirishga qaratilgan davlat siyosati va bu sohadagi innovatsion yondashuvlar terminologik tadqiqotlar zaruriyatini yanada oshirmoqda.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tadqiqotda to'qimachilik va yengil sanoat sohasiga oid terminologik tizimlarning rivojlanish bosqichlari aniqlanib, ularning taraqqiyotida soha terminlarining leksik-semantik, struktur-semantik va fonetik o'zgarishlari, jumladan, ulardagi ma'no kengayishi ochib berilgan. Terminlar sistemasining iyerarxik tarzdagi nominatsiyalarining paradigmatik va sintagmatik munosabatlari aniqlangan. Ingliz va o'zbek tillaridagi to'qimachilik va yengil sanoat leksik birliklarining derivativ munosabatlari asosida formal-struktur belgilari ajratilib, leksik-semantik, funksional-semantik va sintaktik uslubiy xususiyatlari ochib berilgan.
- Tadqiqotning nazariy va amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalarining nazariy ahamiyati terminlar shakllanish qonuniyatlarini aniqlash, ularning semantik munosabatlarini o'rganish va terminologiyani tartibga solish hamda standartlashtirish ishida katta ilmiy ahamiyatga ega. Amaliy ahamiyati esa O'zbekiston oliy o'quv yurtlarida, xususan, to'qimachilik va yengil sanoat yo'nalishlarida ta'lim berishda, darsliklar, o'quv qo'llanmalar va lug'atlar yaratishda, shuningdek, talabalar va magistrlarning ushbu soha terminologiyasini chuqur o'zlashtirishlarida foydali manba bo'lib xizmat qiladi.
- Tadqiqot natijalarining qo'llanilishi: Tadqiqot natijalari va amaliy takliflar asosida to'qimachilik va yengil sanoat terminlarining struktur-semantik tahlilining O'zbekiston Respublikasi xalq ta'limi tizimida hamda Vazirla Mahkamasi huzuridagi Fan va Texnologiyalar agentligi tomonidan tayyorlangan loyihalarda qo'llanilganligi ko'rsatilgan.