Талабаларга инглиз тили потенциал лексикасини ўргатиш
Ushbu dissertatsiya oʻzbekistonlik iqtisodiy yoʻnalish talabalariga chet tili sifatida ingliz tilini oʻrgatishda potensial leksikani shakllantirish texnologiyalarini ishlab chiqishga bagʻishlangan. Tadqiqotda talabalarining iqtisodiy yoʻnalishlar boʻyicha mutaxassisliklarini rivojlantirishga qaratilgan oʻquv jarayonida ularning lugʻat boyligini oshirish, chet tilida bilimlarini mustahkamlash, kommunikativ kompetensiyalarini rivojlantirish masalalariga urgʻu berilgan. Tadqiqot zamonaviy lingvistik, pedagogik va psixologik tamoyillar asosida amalga oshirilgan boʻlib, talabalarning mustaqil oʻrganish koʻnikmalarini rivojlantirishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Xorijiy tillarni oʻrganishning ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy rivojlanishdagi ahamiyati, ayniqsa, iqtisodiy yoʻnalish talabalariga chet tilini oʻrgatishdagi potensial leksikani rivojlantirish dolzarb muammo sifatida koʻrsatilgan. Jahon taʼlim standartlari (CEFR) talablariga muvofiq talabalarning B2 darajaga erishishi va bu jarayonda lugʻat oʻrgatishning muhimligidan kelib chiqib, tadqiqotning zarurati asoslangan.
- Oʻzbekiston Respublikasi prezidentining farmon va qarorlari: Tadqiqot Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 8-oktyabrdagi PF-5847-son, 2017-yil 20-apreldagi PQ-2909-son kabi taʼlim va chet tillarni oʻrganishni rivojlantirishga oid bir qator farmon va qarorlari ijrosini taʼminlashga xizmat qilishi taʼkidlangan.
- Potensial leksikaning nazariy jihatlari: Potensial leksika tushunchasi, uning shakllanishi, oʻrganilishi hamda uni rivojlantirishga qaratilgan tamoyillar, uslublar va texnologiyalar tahlil qilingan. Olimlar (B.A.Buxbinder, G.V.Rogova, J.J.Jalolov va boshqalar) tomonidan taklif etilgan potensial leksikani tashkil etuvchi tayanch iboralar va ularning tasnifi keltirilgan.
- Oʻqitish metodikasi va texnologiyalari: Iqtisodiy yoʻnalish talabalariga chet tilini oʻrgatishda kommunikativ-kognitiv metod asosida integrativ va autentik matnlar asosida ishlash, talabalarning lugʻat boyligini oshirishga qaratilgan interaktiv texnologiyalar (Language guessing, Creat a Word Map, Context clues va boshqalar) ishlab chiqilgan va amaliyotga tatbiq etilgan.
- Tadqiqot natijalari va samaradorligi: Tajriba-sinov natijalari matematik-statistik tahlil qilinib, eksperimental guruh talabalarining oʻqishni tushunish va leksik kompetensiyalarini rivojlantirish darajasi nazorat guruhiga nisbatan sezilarli darajada yuqori ekanligi isbotlangan. Tadqiqotdan olingan natijalar oʻquv jarayonini takomillashtirishda muhim ahamiyat kasb etishi taʼkidlangan.