Усмон Азим шеъриятида метафорик образлар талқ
Ushbu avtoreferat O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan tasdiqlangan dissertatsiya mavzusi doirasida, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-2026 yillarga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi hamda boshqa me'yoriy-huquqiy hujjatlarga muvofiq ravishda amalga oshirilgan ilmiy-tadqiqot ishining natijalarini o'z ichiga oladi. Tadqiqot O'zbekiston davlat pedagogika universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi Dissertatsiya kengashi tomonidan tasdiqlangan. O'zbekiston xalq shoiri Usmon Azim she'riyatidagi metaforik obrazlarning mohiyati, ularning xususiyatlari, poetic uslubini belgilashdagi o'rni hamda ijtimoiy-estetik funktsiyalari tadqiq etilgan. Tadqiqotda O'zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Qoraqalpog'iston bo'limining fundamental loyihalariga hamda telekompaniya ko'rsatuvlariga asoslanilgan ilmiy-nazariy xulosalar o'rin olgan. Tadqiqot natijalari 4 ta xalqaro va 9 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida muhokama qilingan va ko'plab ilmiy jurnallarda chop etilgan.
Asosiy mavzular
- Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Jahon she'riyatida metafora va metaforik obrazlarning ahamiyati, ularning adabiyotshunoslikdagi o'rni, badiiy ijodda qo'llanishi va uslubni belgilashdagi roli tadqiq etilgan. O'zbekiston mustaqillik davrida she'riyatda badiiy obraz, xususan, metaforik obrazlar tadqiqiga alohida e'tibor qaratilgan.
- Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Tadqiqot, O'zbekiston Respublikasi fanni rivojlantirishning belgilangan ustuvor yo'nalishlari, jumladan, "Innovatsion g'oyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yo'llari" hamda "Axborotlashgan jamiyatni rivojlantirish" kabi strategik vazifalarga mos ravishda bajarilgan.
- Muammoning o'rganilganlik darajasi: Badiiy obrazning turi sifatida metafora antik davrdan buyon adabiyotshunoslikda o'rganilib kelinadi. Jumladan, Sharq va G'arb adabiyotshunosligida metafora nazariyasi bo'yicha qilingan tadqiqotlar mavjud bo'lib, O.Karimov bu tadqiqotlarni tizimlashtirgan. O'zbek adabiyotshunosligida metafora muammosiga XXI asrning 80-90 yillaridan boshlab murojaat qilingan.
- Tadqiqotning maqsadi: Usmon Azim she'riyatidagi metaforik obrazlar mohiyatini, ularning tabiatini ochish, obrazlar tabiati bo'yicha nazariy umumlasmalar yaratish hamda metaforiklik shoir poetik uslubining o'ziga xosligini belgilovchi asosiy omil ekanligini ko'rsatish.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Usmon Azim she'riyatida metaforik obrazlar va ularning qo'llanilishi bo'yicha yangi ilmiy-nazariy xulosalar chiqarilgan. Jahon adabiyotshunosligidagi metaforiklik va o'zbek she'riyatida uning o'rni qiyosiy tahlil qilingan. Xalq og'zaki ijodi, mumtoz adabiyot va jahon she'riyatidagi metafora an'analarining Usmon Azim ijodida qo'llanilishi yoritilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Usmon Azim she'riyatiga oid tadqiqotlar asosida yaratilgan xulosalar o'zbek adabiyotshunosligi, tilshunoslik va folkloristika sohalarida foydalanish mumkin. Adabiyot nazariyasi, o'zbek adabiyoti tarixi hamda hozirgi davr adabiyoti fanlari bo'yicha darsliklar, o'quv qo'llanmalarini boyitishda, shuningdek, ma'ruzalar va mashg'ulotlar mazmunini chuqurlashtirishda qo'llanilishi mumkin.