Алишер Навоийнинг «Садди Искандарий» достони генезиси ва поэтикаси

Ushbu doktorlik dissertatsiyasi Alisher Navoiyning «Saddi Iskandariy» dostoni genezisi va poetikasini tadqiq etadi. Tadqiqotda Iskandar mavzusi va uning Sharqdagi rivojlanishi, xususan, Alisher Navoiy ijodida «Saddi Iskandariy» dostonining oʻziga xos poetik xususiyatlari, adabiy an’analarga qoʻshgan hissasi ilmiy-nazariy jihatdan oʻrganilgan. Asarda Iskandar mavzusi va «Saddi Iskandariy» dostoni poetikasining diniy, tarixiy va folklor manbalari asosida yoritilganligi, Sharq va Gʻarb adabiyotlaridagi reseptsiya jarayonlari tahlil qilingan. Shuningdek, Alisher Navoiy ijodidagi oʻziga xoslik va yangiliklar, mavzuning keyingi taraqqiyotiga qoʻshgan hissasi ham koʻrsatib berilgan.

Asosiy mavzular

• Iskandar mavzusi va uning genezisi: Tadqiqotda Iskandar mavzusining qadimiy ildizlari va manbalari, jumladan, diniy (Tavrot, Injil, Talmud), tarixiy (yunon-rim manbalari) va folklor manbalari oʻrganilgan. Iskandar mavzusining Sharqdagi rivojlanishidagi Zulkarnayn obrazi va uning «Qur’on»dagi oʻrni hamda «Kahf» surasining ta’siri tahlil qilingan. Shu bilan birga, Iskandar mavzusining Xamsa an’anasi doirasida rivojlanishi, jumladan, Nizomiy, Xusrav Dehlaviy, Abdurahmon Jomiy kabi shoirlarning «Iskandarnoma»lari tadqiq etilgan.
• «Saddi Iskandariy» dostonining poetikasi: Ushbu qismda Alisher Navoiyning «Saddi Iskandariy» dostonining poetik xususiyatlari, ya’ni syujetning shakllanishi, obrazlar tizimi, kompozitsiyasi, mavzularning badiiy talqini va oʻziga xos uslubiy jihatlari tahlil qilingan. Dostondagi badiiy san’at, tasvir vositalari va tilning oʻziga xosligi, shoirning ijodiy mahorati ochib berilgan. Shuningdek, dostonning adabiy an’anaga qoʻshgan hissasi va yangiliklari asoslangan.
• Alisher Navoiy ijodida Iskandar obrazi va «Saddi Iskandariy»: Tadqiqotda Alisher Navoiyning Iskandar obraziga oʻziga xos yondashuvi, uni tasvirlashdagi mahorati va «Saddi Iskandariy» dostonida bu obrazni badiiy jihatdan yanada takomillashtirgani koʻrsatilgan. Shoirning asarlarida an’anaga tayangan holda yangi badiiy yechimlar topganligi, oʻz ijodiy individualligini namoyon etganligi ta’kidlangan.