Ўзбек тилини иккинчи чет тили сифатида ўқитишда нутқ маданиятини шакллантиришнинг назарияси ва амалиёти
Ushbu dissertatsiya ishi Oʻzbekiston davlat jahon tillari universiteti huzuridagi ilmiy kengash tomonidan 2022-yilda oʻtkazilgan dissertatsiya himoyasi asosida tayyorlangan boʻlib, unda oʻzbek tilini ikkinchi chet tili sifatida oʻqitishda nutq madaniyatini shakllantirishning nazariy va amaliy jihatlari atroflicha oʻrganilgan. Tadqiqotda oʻzbek tilini ikkinchi chet tili sifatida oʻrganishning lingvistik-didaktik asoslari, jarayonning oʻziga xos jihatlari va uni takomillashtirish yoʻllari ochib berilgan. Shuningdek, oʻqitishning zamonaviy usullari, oʻquv-metodik materiallar hamda tadqiqot natijalarini amaliyotga tatbiq etish boʻyicha tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi, mavzuga oid ilmiy-amaliy ishlar, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, tadqiqot obyekti va predmeti, ilmiy yangiligi, nazariy va amaliy ahamiyati hamda tadqiqot natijalarining amaliyotga tatbiq etilganligi haqida ma'lumot berilgan.
- I bob. O‘zbek tilini ikkinchi chet tili sifatida o‘qitishda nutq madaniyatini shakllantirishning nazariy asoslari: Ushbu bobda oʻzbek tilini ikkinchi chet tili sifatida oʻqitishning jahon tajribasi, nazariy jihatlari, nutq madaniyati tushunchasi, uning ahamiyati, uslubiy koʻrsatkichlari, oʻzbek tili oʻrgatishning lingvo-didaktik jihatlari tahlil qilingan.
- II bob. O‘zbek tilini ikkinchi chet tili sifatida o‘rgatishda nutq madaniyatini shakllantirishning amaliy jihatlari: Bobda oʻzbek tilini ikkinchi chet tili sifatida oʻrganishda amaliy mashgʻulotlar va mustaqil ishlarning tashkil etilishi, talabalar nutq madaniyatini baholash mezonlari, oʻquv jarayonini takomillashtirish usullari va vositalari, shuningdek, oʻzbek tilini oʻrgatishda nazariy va amaliy jihatlarni uygʻunlashtirish masalalariga urgʻu berilgan.
- III bob. O‘zbek tilini ikkinchi chet tili sifatida o‘rgatishda nutq faoliyati turlari: Bu bobda oʻzbek tilini ikkinchi chet tili sifatida oʻrganishda tinglab tushunish, oʻqish, gapirish va yozish kabi nutq faoliyati turlarini oʻrgatishga oid nazariy-amaliy jihatlar, ularning oʻziga xos xususiyatlari va mashqlar tizimi tahlil qilingan.
- IV bob. O‘zbek tilini ikkinchi chet tili sifatida o‘rgatishda nutq madaniyatini shakllantirishning lingvomadaniyatshunoslik asoslari: Ushbu bobda oʻzbek tilini ikkinchi chet tili sifatida oʻrgatishda lingvomadaniyatshunoslikning oʻrni, uning taʼsiri, nutq madaniyati va til oʻrganishning oʻzaro bogʻliqligi, madaniyatlararo kommunikativ kompetensiyalar kabi masalalar atroflicha koʻrib chiqilgan.
- V bob. O‘zbek tilini ikkinchi chet tili sifatida o‘rgatishda nutq madaniyatini shakllantirishning ilmiy-metodik asoslari: Bobda pedagogik eksperiment oʻtkazish, uning natijalarini tahlil qilish, talabalar nutq madaniyatini baholash mezonlari, oʻzbek tilini ikkinchi chet tili sifatida oʻrgatishda zamonaviy usul va vositalardan foydalanish boʻyicha tavsiyalar bayon etilgan.
- Xulosa: Dissertatsiyada oʻzbek tilini ikkinchi chet tili sifatida oʻrgatishda nutq madaniyatini shakllantirishning nazariy va amaliy jihatlari boʻyicha olib borilgan tadqiqotlar yakunlari, asosiy xulosalar va kelajakdagi tadqiqotlar uchun tavsiyalar keltirilgan.