Yangilanayotgan O‘zbekiston sharoitida talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirish

Ushbu avtoreferat, Oʻzbekistonning yangilanayotgan sharoitida talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirishga bag'ishlangan bo'lib, ushbu mavzu bo'yicha ilmiy tadqiqotlar, xususan, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan tasdiqlangan dissertatsiya avtoreferatining mazmunini ochib beradi. Unda tadqiqotning dolzarbligi, muammoning o'rganilganlik darajasi, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, ob'ekti va predmeti, tadqiqotning ilmiy yangiligi, nazariy va amaliy ahamiyati, natijalarning amaliyotga joriy etilishi, shuningdek, tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan metodika va usullarning samaradorligi haqida batafsil ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon ta'lim muassasalarida YuNESKOning 2030 yilgacha xalqaro ta'lim konsepsiyasi asosida fuqarolik savodxonligini rivojlantirishning innovatsion modellari tatbiq etilmoqda. Oʻzbekiston Respublikasini rivojlantirish boʻyicha Harakatlar strategiyasida talabalarning fuqarolik immunitetini rivojlantirish ustuvor vazifalardan biri etib belgilangan. Ushbu tadqiqot Oʻzbekiston Respublikasining rivojlanish strategiyalari va qabul qilingan qonun hujjatlariga mos keladi.
Muammoning o'rganilganlik darajasi: Fuqarolik savodxonligini rivojlantirishning asosini fuqarolarni eng yuksak ma'naviy-axloqiy sifatlarga xosligi tashkil etadi. Ko'plab olimlar fuqarolik savodxonligini oshirishda milliy kadriyatlardan foydalanish, fuqarolik madaniyatini shakllantirish, yoshlar oʻrtasida jinoyatchilik va kriminogen xatti-harakatlarning oldini olish masalalariga e'tibor qaratganlar. Xorijlik olimlar ham huquq fanlarini oʻqitishga zamonaviy yondashish va talabalarning huquqiy ongini shakllantirishga alohida e'tibor qaratganlar.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi yangilanayotgan Oʻzbekiston sharoitida talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirish boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Vazifalar: yangilanayotgan Oʻzbekiston sharoitida talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirishning pedagogik imkoniyatlarini aniqlashtirish; holatini aniqlash; modelini takomillashtirish; usul va vositalarini takomillashtirish.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Talabalarning fuqarolik savodxonligi turmush tarzidagi oʻzgarishlar transformatsiyasi tendensiyalarida yuzaga kelgan shaxsiy qiziqishlarni rejalashtirish; fuqarolik savodxonligini rivojlantirish modeli yangi sharoitlarga tezkor moxirona va mustaqil moslashish; fuqarolik savodxonligini rivojlantirish mezonlari ijodiy topshiriqlarni berish va axborot tahdidlarga qarshi kurashish; fuqarolik savodxonligini ribegilanganlik darajasini baxolash mexanizmini takomillashtirish.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Talaba va yoshlarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirishda huquqiy madaniyatga nisbatan kompleks yondashishning tashkiliy-metodikasi va texnologik shart-sharoitlari aniqlangan; talabalarning huquqiy savodxonligini shakllantirishdagi salbiy omillarga barham berish va mustaqil bilim olish koʻnikmalarini rivojlantirishning muhim omili sifatidagi metod va vositalar aniqlangan.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Dissertatsiyada yaxlit va texnologik yondashuvning hal etilganligi, ilmiy tadqiqot ishining maqsadini toʻgʻri baholangani, belgilangan vazifalarning tadqiqot yechimini ta'minlashga qaratilgani, tajriba-sinov natijalarini matematik-statistik tahlil qilish orqali ishonchliligi ta'minlangan.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Ilmiy ahamiyati: fuqarolik savodxonligini rivojlantirishning shakl, metod va mazmunini aniqlashning yaxlit tizimi ishlab chiqilgani, mezonlari aniqlangani va mexanizmi takomillashtirilgani. Amaliy ahamiyati: talabalarining fuqarolik savodxonligini rivojlantirishda pedagogik faoliyatni takomillashtirishga qaratilgan, fuqaroning fuqarolik savodxonligini oʻrganuvchi ilmiy-pedagogik metodlari belgilangan.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Tadqiqot natijalari Toshkent davlat pedagogika universitetida bajarilgan bir qancha loyihalar doirasida foydalanilgan. Natijada, talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirish tamoyillarining pedagogik imkoniyatlari kengaytirilgan.
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Dissertatsiya ishi kirish, uchta bob, xulosa va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati, ilovalardan iborat boʻlib, asosiy matn 126 sahifani tashkil etadi.
Asosiy mazmuni: I-bob: Dissertatsiyaning birinchi bobi "Yangilanayotgan Oʻzbekiston sharoitida talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirishning nazariy asoslari” deb nomlangan. Unda jamiyatimizga xos qadriyatlar, allomalar g'oyalari, Prezident asarlari va O'zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichini boshlab bergan islohotlar tahlil qilingan.
Asosiy mazmuni: II-bob: Dissertatsiyaning ikkinchi bobi "Yangilanayotgan Oʻzbekiston sharoitida talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirish mazmuni, shakli, metodi va vositalari” deb nomlangan. Unda OTM talabalarining fuqarolik savodxonligini rivojlantirish metodlari, ta'lim tizimining o'ziga xosliklari va milliy mafkurani rivojlantirish masalalariga e'tibor qaratilgan.
Asosiy mazmuni: III-bob: Dissertatsiyaning uchinchi bobi “Yangilanayotgan oʻzbekiston sharoitida talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirish samaradorligi" deb nomlangan. Unda pedagogik tajriba-sinovning tashkil etilishi va oʻtkazilishi, natijalar tahlili bayon qilingan. Tajriba-sinov ishlarining samaradorligini aniqlashga alohida e'tibor qaratilgan.
Tadqiqotning aprobatsiyasi va nashrlari: Tadqiqot natijalari 4 ta xalqaro va 4 ta respublika ilmiy-amaliy konferensiyasida muhokamadan oʻtkazilgan. Mavzu boʻyicha jami 12 ta ilmiy ish chop etilgan, jumladan, 8 ta maqola, shundan 4 tasi xorijiy nashrlarda.
XULOSA: Yangilanayotgan O'zbekiston sharoitida talabalarning fuqarolik savodxonligini rivojlantirish muhim pedagogik muammodir. Ushbu tadqiqot talabalarning huquqiy xulq motivlarini rivojlantirishga, huquqiy jamiyatini qurish qadriyatlariga qarashlarni shakllantirishga yordam beradi. Siyosiy immunitetni oshirish, fuqarolik tarbiyasi va madaniyatini rivojlantirish talabalarning fuqarolik jamiyatidagi oʻrnini mustahkamlaydi.