Абдулла Қодирийнинг “Ўткан кунлар” романи таржималарида миллий манзаранинг лингвомаданий ифодаси (аслият ва М.Сафаров, К.Эрмакова, М.Рииз таржималари асосида)
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi avtoreferati Oʻzbekistonning taniqli yozuvchisi Abdulla Qodiriyning “Oʻtgan kunlar” asarini rus va ingliz tillariga tarjima qilish jarayonida milliy manzarani lingvomadaniy jihatdan ifodalash muammolarini qiyosiy tahlil qilishga bagʻishlangan. Tadqiqotda milliy obrazning lingvokulturologik xususiyatlari, madaniy-tarixiy maʼlumotlarning tarjimadagi oʻrni, frazeologik birliklar, kinoya, maqollar, geografik nomlar, urf-odatlar kabi realiyalarni tarjima qilish usullari tahlil qilingan. Asarning M. Safarov (ruscha) va K. Ermakova, M. Rize (inglizcha) tarjimalari tahlil qilinib, ularda milliy manzarani ifodalashda qoʻllanilgan turli tarjima usullarining samaradorligi va milliy-madaniy oʻziga xosliklarni saqlab qolish darajasi oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari dunyo tarjima nazariyasiga, xususan, oʻzbek tilshunosligi va adabiyotshunosligiga hissa qoʻshishi hamda kelajakda ushbu yoʻnalishda olib boriladigan tadqiqotlar uchun nazariy va amaliy asos boʻlib xizmat qilishi taʼkidlangan.
Asosiy mavzular
- Milliy manzarani tarjima qilishning lingvomadaniy jihatlari: Dissertatsiyada Abdulla Qodiriyning “Oʻtgan kunlar” asaridagi milliy manzarani ifodalovchi turli leksik vositalarning (frazeologizmlar, maqollar, realiyalar, tarixiy va eski soʻzlar) tarjimasi tahlil qilinadi. Tarjima usullari (transkripsiy, kalьka, metafora, analogiya, ekvivalent) yordamida milliy oʻziga xosliklarni saqlash va etkazish masalalariga urgʻu beriladi.
- Asarning rus va ingliz tilidagi tarjimalarining qiyosiy tahlili: Asar tarjimalaridagi milliy manzarani etkazishda qoʻllanilgan turli usullar va ularning samaradorligi M. Safarov, K. Ermakova, M. Rize tarjimalari misolida solishtiriladi. Tarjimonlarning milliy madaniyatni va tarixiy fonni saqlashdagi yondashuvlari oʻrganiladi.
- Tarjimada frazeologik birliklar va realiyalarni ifodalash: Asardagi frazeologik birliklar va realiyalarning tarjimasi tahlil qilinadi. Ularning turli tillarda qanday ifodalangani, milliy oʻziga xosliklarni saqlashda qanday usullar qoʻllanilganligi, bu jarayonda yuzaga kelgan muammolar va ularning yechimlari koʻrib chiqiladi.