Аmmoniy nitrati, sulfati, dolomit va fosfogips asosida murakkab oʼgʼitlar olish texnologiyasi
Ushbu dissertatsiya tadqiqoti «Ammoniy nitrati, sulfati, dolomit va fosfogips asosida murakkab o'g'itlar olish texnologiyasi» mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda mahalliy xomashyo resurslaridan foydalangan holda yuqori sifatli murakkab o'g'itlar ishlab chiqarish texnologiyasi yaratish ko'zda tutilgan. Tadqiqot natijalari O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasida ro'yxatga olingan. Tadqiqotda ammiakli selitra, dolomit minerali, ammoniy sulfati va fosfogips asosida murakkab o'g'itlar olish texnologiyasi ishlab chiqilgan. Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundaki, ushbu texnologiya eksportbop murakkab o'g'itlar ishlab chiqarish imkoniyatini yaratadi va ozuqa elementlari bo'yicha an'anaviy selitraga nisbatan 1,2 baravar yuqori samaradorlikka ega.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahonda qishloq xo'jaligi ekinlaridan yuqori hosil olish va aholini sifatli oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlash dolzarb muammo hisoblanadi. Buning uchun samarali va tez ta'sir qiluvchi mineral o'g'itlar, xususan, murakkab o'g'itlar ishlab chiqarish muhim ahamiyatga ega. Tadqiqotda mahalliy xomashyolardan (ammiakli selitra, dolomit minerali, ammoniy sulfati va fosfogips) foydalangan holda murakkab o'g'itlar olish texnologiyasini ishlab chiqish masalasi ko'rib chiqilgan.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi ammiakli selitra suyuqlanmasi, dolomit minerali, ammoniy sulfati va fosfogips asosida murakkab o'g'itlar olish texnologiyasini ishlab chiqishdan iborat. Vazifalariga esa turli konlar dolomit minerallari va fosfogipsning kimyoviy tarkibi va fizik-mexanik xossalarini aniqlash, ularni ASga modifikator sifatida qo'llash imkoniyatini o'rganish, shuningdek, ishlab chiqilgan texnologiyani «Elektrokimyozavod» QK-AJda tajriba-sanoat sinovidan o'tkazish kiradi.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy natijalari: Ilmiy yangiligi shundaki, dolomit minerallari va fosfogipsning ASga modifikator sifatida qo'llashga yaroqliligi isbotlangan, ASning parchalanishiga ingibitorlik ta'sirini ko'rsatgan va uning struktura buzilish temperaturasini oshirgan. Amaliy natijalari esa AS, DM, (NH4)2SO4 va FG asosida murakkab o'g'itlar olish texnologiyasini ishlab chiqish va «Elektrokimyozavod» QK-AJda tajriba-sanoat sinovlaridan o'tkazilib, 1,8 tonna va 1,5 tonna tajriba partiyalari ishlab chiqarilgan.
- Xulosa: Dissertatsiya yakunida quyidagi xulosalar taqdim etilgan: 1. Dolomit minerallari va fosfogipsni ASga modifikator sifatida qo'llash mumkinligi aniqlangan. 2. (NH4)2SO4 qo'shish orqali olingan dolomit-nitratli suyuqlanmaga umumiy massaning 3-10% miqdorida (NH4)2SO4 kiritish orqali OAS olish jarayoni o'rganilgan. 3. DM va (NH4)2SO4 qo'shish OAS namunalarining yopishqoqligi, g'ovakligi va dizel moyini shimishini kamaytirgan. 4. AS, DM, (NH4)2SO4 va FG asosida ИАС olish texnologiyasi ishlab chiqilgan. 5. Fosfogips qo'shish orqali olingan OAS donalarining mustahkamligi oshgan, yopishqoqligi, g'ovakligi va dizel moyini shimishi kamaygan. 6. (NH4)2SO4 va fosfogipsli OAS ishlab chiqarish eksportga mo'ljallangan qo'shimcha qiymatli yangi turdagi murakkab o'g'itlar ishlab chiqarish imkoniyatini yaratadi.