Ғўзанинг тезпишар селекцион ашёларини яратишда ўсув даври фазаларининг давомийлигини ўрганиш

Ushbu tadqiqot O'zbekiston sharoitida tezpishar, serhosil va tola sifati yuqori bo'lgan yangi g'o'za navini yaratishga bag'ishlangan. Tadqiqot davomida zamonaviy seleksiya usullari qo'llanilib, G.hirsutum L. turi asosida yangi duragaylar yaratilgan hamda ularning muhim xo'jalik belgilari bo'yicha qiyosiy tahlili o'tkazilgan. Tadqiqot natijasida "Yangi asr" nomli yangi g'o'za navi yaratilgan bo'lib, uning respublika iqlim sharoitiga mosligi, yuqori hosildorligi va sifatli tolasi bilan ajralib turishi aniqlangan. Shuningdek, mazkur nav uchun patent olingan va uni ishlab chiqarishga tatbiq etish bo'yicha tavsiyalar berilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: O'zbekistonning qishloq xo'jaligida paxtachilikning ahamiyati, jahon paxta sanoatidagi o'rni, hosildorlikni oshirish, tola sifatini yaxshilash va iqlim o'zgarishlariga chidamli navlar yaratishning zarurati tahlil qilingan. Milliy strategiyalar va davlat siyosatida belgilangan vazifalarni amalga oshirishda ushbu tadqiqotning o'rni yoritilgan.
Muammoning o'rganilganlik darajasi: G'o'za seleksiyasi, xususan, tezpishar navlarni yaratish borasida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar, xorijiy va mahalliy olimlarning ishlari ko'rib chiqilgan. "Yangi asr" navining yaratilishi jahon va respublika seleksiyasidagi mavjud tadqiqotlar asosida amalga oshirilganligi ta'kidlangan.
Tadqiqot obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida g'o'zaning G.hirsutum L. turiga mansub genofondidan tanlangan namunalarning topkross usulida chatishtirilgan duragaylari, oilalari va tizmalari olingan. Tadqiqot predmeti esa mazkur duragaylash natijasida olingan oilalar va tizmalarda tezpisharlik, hosildorlik va tola sifati kabi muhim xo'jalik belgilari barqarorligini o'rganish bo'lgan.
Tadqiqot usullari: Dala tajribalarini o'tkazish, tola sifatini aniqlash (HVI tizimi), olingan natijalarni matematik-statistik usullar bilan tahlil qilish kabi uslublar qo'llanilgan. Bu usullar O'zPITI va B.A.Dospekhovning uslubiy qo'llanmalariga asoslangan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: "Yangi asr" navining yaratilishi, uning tezpisharligi, hosildorligi va tola sifatining yuqoriligi bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar ilmiy yangilik hisoblanadi. Xususan, F4-F6 avlodlarida belgilarning barqarorlashuvi va T-46 tizmasining seleksion material sifatida tavsiya etilishi ilmiy ahamiyatga ega.
Tadqiqotning maqsad va vazifalari: Tadqiqot maqsadi – tezpishar va xo'jalik uchun muhim belgilarga ega yangi g'o'za navini yaratish. Vazifalar esa g'o'za genofondidan tanlangan namunalarni chatishtirish, duragaylash, oilalar ajratish, nav yaratish va uning qiyosiy tahlilini o'tkazishdan iborat.
Amaliy natijalar va tavsiyalar: "Yangi asr" navining yaratilishi, unga patent olinishi va Andijon viloyati fermer xo'jaliklarida sinovdan o'tkazilishi natijalari keltirilgan. Navning yuqori iqtisodiy samaradorligi, tezpisharligi, serhosilligi va tola sifati jihatidan ustunligi ta'kidlangan. Navni birinchi va elita urug'chiligini kengaytirish hamda davlat nav sinovlaridan o'tkazish tavsiya etilgan.