Shimoli-G‘arbiy Qizilqumda katta qumsichqoni populyatsiyasining reproduktiv jarayoniga Orol inqirozi ta’sirini o‘rganish

Ushbu avtoreferatda Shimoli-Gʻarbiy Qizilqum hududida katta qumsichqon populyatsiyasining reproduktiv jarayoniga Orol ekologik inqirozining ta'sirini oʻrganish bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Tadqiqotlar natijasida katta qumsichqonning bio-ekologik xususiyatlari, koʻpayish dinamikasi, embrionlar soni va ularning Orol inqirozi ta'sirida oʻzgarishi tahlil qilingan. Shuningdek, tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati, tadqiqot natijalarining joriy qilinishi hamda ularning samaradorligi haqida ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

• Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Dunyo iqlimining oʻzgarishi, tabiiy muhitning ifloslanishi va urbanizatsiya tufayli hayvonot dunyosiga, xususan, kemiruvchilar populyatsiyasiga salbiy ta'sir koʻrsatmoqda. Ayniqsa, Orol inqirozi katta qumsichqon populyatsiyasining reproduktiv jarayoniga ta'sir koʻrsatganligi sababli, ushbu mavzu ilmiy-amaliy jihatdan muhim ahamiyat kasb etadi. Tadqiqot Oʻzbekiston Respublikasining Fan va texnologiyalar rivojlanishining ustuvor yoʻnalishlariga mos keladi va mavjud ekologik muammolarni bartaraf etishga hissa qoʻshadi.
• Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning asosiy maqsadi Shimoli-Gʻarbiy Qizilqum oʻlat oʻchogʻida dominant tur hisoblangan katta qumsichqoni populyatsiyasining reproduktiv jarayoniga Orol ekologik inqirozi ta'sirini baholashdan iborat. Vazifalariga esa hududdagi katta qumsichqon populyatsiyalarining tarkibini, koʻpayish xususiyatlarini, son dinamikasini, etologik xususiyatlarini oʻrganish hamda Orol inqirozining ta’sirini tahlil qilish kiradi.
• Tadqiqot natijalari va xulosalar: Tadqiqot natijalari shuni koʻrsatadiki, Orol inqirozi katta qumsichqon populyatsiyasining koʻpayishiga, jumladan, embrionlar soniga salbiy ta'sir koʻrsatgan. Ayrim yillarda 2-4 embrionli urgʻochilar 28,5%, 5-7 embrionli urgʻochilar 63,5%, 8-10 embrionli urgʻochilar esa 8%ni tashkil etgan. Shuningdek, 1965-2009 yillar davomida urgʻochi qumsichqonlarning yuqori nasldorligi (8 va undan koʻp embrion) keskin kamayganligi aniqlangan. Tadqiqot natijalariga koʻra, katta qumsichqonning areali kengayib bormoqda va Orol dengizi qurigan sahnalarda ham koloniyalari aniqlangan. Orol ekologik inqirozi ta'sirini doimiy kuzatib borish zarurati ta'kidlangan.