O‘zbek tili Boysun-Sho‘rchi guruh shevalarining lug‘at xususiyatlari

Ushbu dissertatsiya avtoreferati Oʻzbekiston Respublikasi Termiz davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ilmiy kengashda himoya qilingan "Oʻzbek tili Boysun-Shoʻrchi guruh shevalarining lugʻat xususiyatlari" mavzusidagi falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasiga bag'ishlangan. Unda Boysun, Shoʻrchi, Qumqoʻrgʻon, Jarqoʻrgʻon tumanlaridagi mahalliy aholi shevalarining leksik xususiyatlari tadqiq etilgan. Tadqiqotda shevalarning tarixi, etnik tarkibi, dialektal xususiyatlari, oʻzlashgan soʻzlar, oʻziga xos leksik birliklar semantik guruhlar boʻyicha tahlil qilingan. Ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati, shuningdek, tadqiqot natijalarining turkiy tillar va ular shevalari bilan qiyosi ham bayon etilgan.

Asosiy mavzular

KIRISH (falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi annotatsiyasi): Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati, uning jahon va oʻzbek tilshunosligidagi oʻrni, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati bayon etilgan. Mustaqillik yillari milliy tilimiz rivojlanishiga oid davlat siyosati va dasturlari tadqiqotning dolzarbligini asoslab beradi. Oʻzbek tilining Boysun-Shoʻrchi guruh shevalarining leksik xususiyatlarini tadqiq qilish ushbu bobning asosiy maqsadi hisoblanadi.
Boysun-Shoʻrchi guruh shevalarining dialektal xususiyatlari: Ushbu bobda Boysun, Shoʻrchi, Qumqoʻrgʻon, Jarqoʻrgʻon tumanlaridagi oʻzbek shevalarining tarixi, etnografiyasi, ularning qarluq va qipchoq shevalariga boʻlinishi, shuningdek, ularning aralashuvi va taʼsiri hamda dialektal xususiyatlari, fonetik, grammatik, leksik, semantik jihatdan oʻrganilgan. Ikki tilda soʻzlashuvchi (bilingv) shevalar va ularning xususiyatlari ham tadqiq etilgan.
Etnografizmlar va lingvistik tahlil: Uchinchi bobda ushbu hududning etnograﬁk guruhlari, ularning leksikasi, xususan, fors-tojik, arab, moʻgʻul, xitoy tillaridan oʻzlashgan soʻzlar hamda BShGSh shevalarining oʻzbek adabiy tiliga nisbatan holati, jumladan, kiyim nomlari, hayvonot dunyosiga oid atamalar, kasallik nomlari va boshqalar lingvistik jihatdan oʻrganilgan.
XULOSA: Dissertatsiya yakunida Boysun-Shoʻrchi shevalarining leksik xususiyatlari boʻyicha asosiy xulosalar keltirilgan. Tadqiqotning umumiy natijalari, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati, shuningdek, olingan xulosalarning kelajak tadqiqotlar uchun ahamiyati ta'kidlangan.