Метанни карбонатли конверсиялаш ва унинг технологияси
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi avtoreferati, metan va karbonat angidridini katalitik konversiyalash jarayonini o'rganish va shu jarayon uchun mahalliy xomashyolardan yangi turdagi katalizatorlar yaratish hamda ularning samaradorligini oshirishga bag'ishlangan. Tadqiqotda metan va karbonat angidridini gaz fazada konversiyalash orqali sintetik gaz (синтез-газ) ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish asosiy maqsad qilib olingan. Tadqiqotda yangi polimetallik katalizatorlar sintez qilingan, ularning fizik-kimyoviy xususiyatlari o'rganilgan, kinetik qonuniyatlari aniqlangan va ishlab chiqarish uchun texnologik jarayonlar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari amaliyotga tatbiq etilgan va iqtisodiy samaradorlikka erishilgan.
Asosiy mavzular
- Metanni karbonatli konversiyalash va uning texnologiyasi: Ushbu bobda metanni karbonat angidridi bilan gaz fazada katalitik konversiyalash reaksiyasining kinetik qonuniyatlari o'rganilgan. Kinetik modellar tanlanib, reaksiya mexanizmlari taklif etilgan. Tadqiqot davomida yangi turdagi katalizatorlar sintez qilinib, ularning xossalari o'rganilgan va ishlab chiqarish jarayonlari uchun texnologik sxema ishlab chiqilgan. Amaliyotda mahalliy xomashyolardan olingan katalizatorlarni qo'llash bo'yicha ishlar amalga oshirilgan.
- Mavzuning dolzarbligi va zarurati: Jahon miqyosida atmosferaga ajralayotgan karbonat angidridining ko'pligi global ekologik va iqtisodiy muammolarni keltirib chiqaradi. Ushbu muammoni hal qilishning istiqbolli yo'llaridan biri – metanni karbonat angidridi bilan konversiyalash orqali sintetik gaz ishlab chiqarishdir. Mazkur jarayonning yuqori samaradorlikka ega bo'lgan katalizatorlarni yaratish va ularning qo'llanilishi muhim ilmiy va amaliy ahamiyatga ega.
- Ilmiy yangilik va amaliy natijalar: Tadqiqot natijasida mahalliy xomashyolar asosida yuqori faollik, termik barqarorlik va selektivlikka ega bo'lgan yangi tarkibli katalizatorlar olingan. Ushbu katalizatorlar metanni karbonat angidridi bilan konversiyalash jarayonida yuqori samaradorlikni ko'rsatgan. Amaliy natijalari bo'lib esa, «Муборак газни қайта ишлаш заводи» АЖда ushbu katalizatorni qo'llash bo'yicha texnologik jarayon joriy etilgan va iqtisodiy samaraga erishilgan.