XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Turkistonda uzumchilik va vinochilik tarixi
Ushbu tadqiqotning maqsadi XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Turkistonda uzumchilik va vinochilik sohalari tarixini yoritishdan iborat bo'lib, uning asosiy vazifalari O'rta Osiyo xalqlari turmush tarzida uzumchilik va vinochilikning o'rni, bu sohaning rivojlanishi, yangi uzum navlarining keltirilishi va transformatsiyasi, vino sanoatining vujudga kelishi va rivojlanishi hamda ushbu sohadagi savdo masalalarini o'rganishdan iborat. Tadqiqotda antik davrdan boshlab zamonaviy davrgacha bo'lgan uzumchilik va vinochilik tarixi, bunda sharq miniatyuralari, xorijiy va mahalliy adabiyotlar, arxiv materiallaridan foydalanilgan. Tadqiqotning asosiy qismi Turkiston o'lkasida uzum navlarining boyligi, ularning ijtimoiy-iqtisodiy hayotdagi o'rni, vinochilik sanoatining rivojlanishi va savdo masalalarini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqot natijalari bo'yicha O'zbekistonda uzumchilik va vinochilik sohasini rivojlantirishga qaratilgan nazariy va amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Tarixiy manbashunoslik va tadqiqotlar: Uzumchilik va vinochilikning tarixiy rivojlanish bosqichlari manbashunosligi va tadqiqotlariga oid ko'rib chiqilgan. Jumladan, «Turkiston to'plami»dan olingan materiallar, antik davrdan boshlab zamonaviy davrgacha bo'lgan manbalar, jumladan, Sharq miniatyuralari, Xitoy sayyohlarining yozishmalari, arxeologik topilmalar va boshqa tarixiy manbalar tahlil qilingan.
- O'rta Osiyo xalqlari turmush tarzida uzumchilik va vinochilikning o'rni: Ushbu mavzu doirasida uzumchilik O'rta Osiyo xalqlarining kundalik hayotida, qishloq xo'jaligida va umumiy iqtisodiy rivojida tutgan o'rni o'rganilgan. Qadimdan tortib, turli davrlarda, jumladan, Somoniylar, Parfiya, Mo'g'ullar davrida va keyinchalik Rossiya imperiyasi davrida uzumchilik va vinochilikning rivojlanishi va aholi turmush tarziga ta'siri yoritilgan.
- Turkistonda uzum navlarining rivojlanishi va transformatsiyasi: Tadqiqotda Turkistonda mavjud bo'lgan mahalliy uzum navlari (masalan, chillaki, charos, kishmish) va ularning o'ziga xos xususiyatlari, shuningdek, chetdan keltirilgan navlar (alyeatiko, aligote, risling va boshqalar) va ularning mahalliylashtirilishi, transformatsiya jarayonlari tadqiq qilingan.
- Vinochilik sanoatining vujudga kelishi va rivojlanishi: Uzumchilikning rivojlanishi natijasida vinochilik sanoatining paydo bo'lishi va rivojlanishi bosqichlari, jumladan, dastlabki vino zavodlarining tashkil etilishi, ularning faoliyati, ishlab chiqarish hajmlari va rivojlanish tendensiyalari o'rganilgan. Rossiya imperiyasi davrida bu sohaga qaratilgan e'tibor va xorijiy hamkorliklar ham ko'rsatib o'tilgan.
- Savdo va bozorlar: Tadqiqotda Turkistonda tayyorlangan uzum va vino mahsulotlarining ichki va tashqi bozorlardagi savdosi, narx-navolari, eksportning rivojlanishi hamda bu sohadagi muammolar va ularning yechimlari haqida ma'lumot berilgan.