Ustyurt tekisligi to`g`riqanotsimon hasharotlari (Insecta: Orthopteroidea) ekologiyasi

Ushbu dissertatsiya avtoreferati Ustyurt tekisligida yashovchi to'g'riqanotsimon hasharotlarining ekologiyasini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda ushbu hasharotlarning bio-xilmaxilligini baholash, ekologiyasini aniqlash, ularning tarqalishi, fenologiyasi, biotik va abiotik omillarga bog'liqligi hamda muhofazaga muhtoj turlari aniqlangan. Tadqiqot natijalari O'zbekiston faunasi uchun yangi turlarni aniqlash, ekologik monitoring qilish va muhofaza choralarini ishlab chiqishga qaratilgan.

Asosiy mavzular

• Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon miqyosida qishloq xo'jaligi mahsulotlariga zarar yetkazuvchi hasharotlarga qarshi kurash tizimini takomillashtirish zarurati, ayniqsa Ustyurt tekisligi to'g'riqanotsimon hasharotlarining ekologiyasini o'rganishning ahamiyati.
• Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Ustyurt tekisligi to'g'riqanotsimon hasharotlarining bio-xilmaxilligini baholash va ekologiyasini aniqlash; ularning bosh turkumini aniqlash, ekologik xususiyatlarini ochib berish, rivojlanishiga ta'sir etuvchi omillarni aniqlash va muhofaza qilish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqish.
• Tadqiqot ob'ekti va predmeti: Ob'ekt: Ustyurt tekisligida tarqalgan to'g'riqanotsimon hasharotlarining 6 ta turkumi, 14 ta oila, 57 avlodi, 60 tur va 21 kenja turi. Predmet: Ushbu hasharotlarning populyatsion dinamikasi, tarqalishi va ekologik xususiyatlari.
• Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Ilk bor entomofauna populyatsiyalarining miqdoriy ko'rsatkichlarini ekologik baholash asosida Ustyurt tekisligi to'g'riqanotsimon hasharotlarining tartib kompleksi isbotlangan; O'zbekiston faunasi uchun yangi turlar aniqlangan; GIS texnologiyalari yordamida ekologik hususiyatlari, tarqalishi va zichligi aniqlangan.
• Tadqiqotning amaliy natijalari: Bioindikatorlar sifatida foydalanish imkoniyati ochib berilgan; zararli va noyob turlarni muhofaza qilish bo'yicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan; O'zbekiston Qizil kitobiga kiritish uchun tavsiyalar berilgan.
• Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Dala, laboratoriya va kameral usullardan foydalanilgan, nazariy ma'lumotlarga mos kelishi va chop etilgan ilmiy ishlari bilan tasdiqlangan.
• Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Ilmiy ahamiyati entomofaunaning rivojlanish va tarqalish dinamikasi haqidagi tasavvurlarni kengaytiradi; Amaliy ahamiyati yo'qolib ketayotgan turlarni aniqlash va muhofaza qilishga qaratilgan.
• Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: O'zbekiston Qizil kitobiga kiritish uchun tavsiyalar Qoraqalpog'iston Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo'mitasiga yuborilgan; Zoologiya kollektsiyasiga namunalar topshirilgan.
• Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi: 9 xalqaro va 1 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida muhokama qilingan.
• Tadqiqot natijalarining e'lon qilinganligi: Jami 17 ta ilmiy ish chop etilgan, jumladan 7 ta maqola ilmiy nashrlarda chop etilgan.
• Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Kirish, beshta bob, xulosalar, adabiyotlar ro'yxati va ilovalardan iborat. hajmi 127 betni tashkil etadi.
• XULOSALAR: Ustyurt tekisligining to'g'riqanotsimon hasharotlar majmuasi aniqlangan, faunalarning o'xshashlik darajasi qiyoslangan, bioekologik va fenologik xususiyatlari o'rganilgan, muhofazaga muhtoj turlari aniqlangan.