Rizouddin ibn Faxriddin “Kutubi sitta va mualliflari” asarining manbashunoslik tahlili

Ushbu dissertatsiya Rizouddin ibn Faxriddinning «Kutubi sitta va mualliflari» asarini manbashunoslik nuqtai nazaridan tahlil qiladi. Tadqiqotda asarning tuzilishi, mazmuni, manbashunoslik asoslari, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati ochib berilgan. Asar, shuningdek, XIX-XX asrlarda Rossiyada islom ilmlari, xususan, hadis ilmining rivojlanishi va ma'rifatparvarlik harakatining ta'lim tizimidagi oʻrni bilan bog'liq holda tahlil qilinadi. Tadqiqot natijasida «Kutubi sitta» majmuasini tadqiq qilgan jahon va mahalliy olimlarning tadqiqotlari tahlil etilib, asarning ilmiy va amaliy ahamiyati koʻrsatilgan.

Asosiy mavzular

• Dissertatsiyaning dolzarbligi va zarurati: Jahon tarixida «Kutubi sitta» majmuasining oʻrni, XIX-XX asrlarda musulmon olimlarining ushbu asarlarga boʻlgan e'tibori, Rizouddin ibn Faxriddinning «Kutubi sitta va mualliflari» asarining ilmiy ahamiyati va zamonaviy Oʻzbekistonda hadis ilmini rivojlantirish borasidagi ishlar tahlil qilinadi.
• Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Rizouddin ibn Faxriddin va uning ilmiy merosi jahon olimlari tomonidan tadqiq etilgan. Turk va oʻzbek olimlari tomonidan uning hayoti va asarlari boʻyicha tadqiqotlar olib borilgan. Biroq, «Kutubi sitta» majmuasining tizimli va kompleks tadqiqi hamda uning islom ilmlari va ijtimoiy fanlarga doir ahamiyati toʻliq yoritilmaganligi koʻrsatilgan.
• Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi Rizouddin ibn Faxriddinning «Kutubi sitta va mualliflari» asarining manbashunoslik ahamiyatini ochib berish. Vazifalar sifatida ishonchli hadis toʻplamlarini oʻrganishga doir tadqiqotlardagi yondashuvlarni tasniflash, ma'rifatparvarlik harakatining ta'lim tizimida tutgan oʻrnini koʻrsatish, jadid taraqqiyparvarlarining hadislardan foydalanish usullarini ilmiy asoslab berish, olim ilmiy merosining tarixiy ahamiyatini ochib berish, asarning manbaviy asoslarini yoritish va boshqalar belgilangan.
• Tadqiqotning ilmiy yangiligi: XX asr boshida «Kutubi sitta»ga oid oʻquv adabiyotlari yaratishga boʻlgan intilish sababli Rizouddin ibn Faxriddinning asari asosida ilmiy-tadqiqotlar olib borilgan. Asarda Rossiya musulmonlari ilm olish tarixi davrlarga boʻlinib, «Intiboh» davrida ma'rifatparvarlarning faoliyati tahlil qilingan. Shuningdek, manbada muhaddis Razin ibn Muoviya tomonidan Imom Molikning «Al-Muvatto»si va Imom Buxoriyning «Sahihi Buxoriy» asarlarining oʻzaro qiyosiy tahlili amalga oshirilgan.
• Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalari oliy va oʻrta maxsus ta'lim muassasalarida «Islom tarixi va manbashunosligi», «Hadisshunoslik» va «Matnshunoslik» fanlarining mazmunini boyitishda foydalanilishi mumkin.
• Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Tadqiqot natijalari «Sharq mutafakkirlarining ilmiy merosi», «Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati, diniy an'ana va urf-odatlari» kabi darslik va oʻquv qoʻllanmalariga, «Oʻrta asr sharq allomalari va mutafakkirlarining tarixiy-falsafiy merosi» nomli kitobga, «Sunani Termiziy sharhi» kitobiga va «Buyuk yurt allomalari» koʻrsatuvining ssenariysiga singdirilgan.