“Ҳурмат” семантик майдонини ўрганишда прагматика ва семантиканинг фарқи
Maqola "Hurmat" semantik maydonini o'rganishda pragmatika va semantika o'rtasidagi farqni aniqlashga bag'ishlangan. Unda pragmatika va semantikaning asosiy farqlari, "maydon" tushunchasining lingvistik nazariyadagi o'rni, turli olimlarning maydon nazariyasiga oid qarashlari, shuningdek, hurmatni ifodalovchi vositalar tahlil qilinadi. Muallif pragmatik ma'noning semantik ma'nodan farqi, nutq vaziyatining ahamiyati, shaxsiy olmoshlarning roli va pre supposition kabi masalalarni ko'rib chiqadi. Maqola o'zbek tilshunosligida maydon nazariyasining rivojlanishiga ham to'xtalib o'tadi.
Asosiy mavzular
- "Maydon" tushunchasi va uning lingvistik nazariyadagi o'rni: "Maydon" atamasining etimologiyasi, polisemantik xususiyatlari, fizika fanidagi dastlabki qo'llanilishi, XIX asrda tilshunoslikka kirib kelishi, turli olimlarning (V. fon Gumboldt, I. Trir, L. Vaysgerber va boshqalar) maydon nazariyasiga oid qarashlari, maydon turlarining tasnifi (funksional-semantik maydon, leksik maydon, morfologik maydon va h.k.), o'zbek tilshunosligida maydon nazariyasining rivojlanishi.
- Pragmatika va semantikaning farqi: Pragmatika va semantikaning mohiyati, pragmatik ma'noning semantik ma'nodan farqlari (ko'chishga asoslanishi, nutq vaziyatiga bog'liqligi), nutq vaziyatining pragmatik tahlildagi o'rni, pre supposition tushunchasi va uning maydon semantikasi bilan aloqasi, hurmatni ifodalashda pragmatik va semantik vositalarning qo'llanilishi.
- Hurmatni ifodalovchi vositalar: Hurmat semantik maydonining vositalari, ijtimoiy munosabatlar (tabaqa, sinf, yosh, mansab va h.k.) bilan aloqadorligi, shaxsiy olmoshlarning (sen, siz) hurmatni ifodalashdagi roli, olmoshlarning nutqiy vaziyatga qarab o'zgarishi, hurmatni ifodalovchi nutqiy etiketlar.