Zamonaviy sun’iy yo‘ldosh texnologiyalari asosida Farg‘ona vodiysi hududining balandlik tizimini hisoblashni takomillashtirish

Ushbu tadqiqotda Farg'ona vodiysi hududida zamonaviy sun'iy yo'ldosh texnologiyalari va geoaxborot texnologiyalari asosida balandlik tizimini hisoblashni takomillashtirish masalasi o'rganilgan. Tadqiqot natijasida, hudud uchun aniqroq geoid modeli va relyefning raqamli modellari yaratildi. Shuningdek, GNSS va global gravitatsion modellardan foydalangan holda normal balandliklarni hisoblash usuli takomillashtirildi. Tadqiqot natijalari O'zbekiston Respublikasi Kadastr agentligi tomonidan amaliyotga joriy etilgan.

Asosiy mavzular

Farg'ona vodiysining balandlik tizimini hisoblashda sun'iy yo'ldosh texnologiyalaridan foydalanish masalalari: Ushbu bo'limda geoinformatika, GAT, masofadan zondlash (MZ), geodeziya va xaritaga olish dasturlarining keng doirasi uchun GNSS sun'iy yo'ldosh texnologiyasi o'lchovlaridan amaliy foydalanish bilan bog'liq eksperimental va nazariy tadqiqotlarning adabiyot ma'lumotlari tahlil qilingan. Bugungi kunda O'zbekiston Respublikasi hududini qamrab oluvchi mahalliy geoid modeli mavjud emas. Bugungi kunda geoidi an'anaviy usullar bilan eng yaxshi o'rganilgan yagona hudud Farg'ona vodiysidir. Respublikada GNSS o'lchovlari asosida davlat sun'iy yo'ldosh geodeziya tarmog'i (DSYGT) yaratilgan. Farg'ona vodiysining DSYGT 1-rasmda ko'rsatilgan.
Yerning zamonaviy global gravitatsion modellari va geoaxborot dasturlari yordamida balandlikni aniqlash: Ushbu bobda Yerning zamonaviy GGMlarining balandlik anomaliyalari ma'lumotlaridan foydalanish masalalari ko'rib chiqiladi. Tajribalar shuni ko'rsatdiki, Farg'ona vodiysi uchun eng aniq GGM EIGEN-6C4 bo'lib, O'KX ±0,07 m ni tashkil etadi. O'zbekiston Respublikasining Milliy geoid modeli to'liq amalga oshirilgunga qadar mazkur GGMni GNSS, GAT, geodeziya va geoinformatika loyihalarida qo'llash uchun tavsiya etish mumkin.
GNSS o'lchovlari asosida relyefning raqamli modellarining aniqligini oshirish: Ushbu bobda yuqori aniqlikdagi (1 arc-second) Yerni masofadan zondlash texnologiyasidan foydalangan holda yaratilgan uchta global relyefning raqamli modellari (RRM) ko'rib chiqildi. Tanlangan modellarning asosiy afzalligi ularning aniqligi emas, balki mavjudligidir. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, ALOS AW3D30 aniqligi SRTM30 va ASTER GDEM2 RRMlariga nisbatan yaxshiroq ekanligi aniqlandi. U eng kichik RMSE 6,6 m, ME 6,1 m qiymatlarini berdi.