Nizomiy Aruziy Samarqandiy falsafiy-ilmiy dunyoqarashining falsafiy fikr tarixidagi o‘rni
Ushbu dissertatsiya Nizomiy Aruziy Samarqandiyning falsafiy va ilmiy dunyoqarashini, Markaziy Osiyo Ilk Renessansining ilmiy-ma'rifiy yo'nalishini, uning rivojlanishini va keyingi taraqqiyotiga ta'sirini, shuningdek, «Ma'mun akademiyasi» namoyandalari bilan qiyosiy tahlilini o'rganadi. Tadqiqotda Aruziyning falsafiy-ilmiy merosi, ijtimoiy-siyosiy, badiiy (estetik) va axloqiy qarashlari tahlil qilingan. Shuningdek, uning o'rta asr Sharq mumtoz falsafasi va badiiy tafakkuri tarixidagi o'rni, falsafadagi Mashshaiyyun oqimi vakili, fan va falsafa tarixchisi sifatidagi o'rni aniqlangan. Dissertatsiyada shaxs-jamiyat-davlat munosabatlarida ilm va fan uyg'unligini o'rganish, murosa madaniyatini shakllantirishga oid ijtimoiy-falsafiy, ma'naviy-axloqiy qarashlarining zamonaviy shaxs shakllanishidagi ahamiyatini ochib berish ko'zda tutilgan.
Asosiy mavzular
- Nizomiy Aruziy Samarqandiyning falsafiy-ilmiy dunyoqarashi: Dissertatsiyada Nizomiy Aruziyning ontologik va gnoseologik qarashlari, davlat idora boshqaruvi va axloqiy-estetik masalalariga oid g'oyalari va asosiy omillari tasniflangan. Aruziyning bevosita ustozi Umar Xayyom, ma'naviy ustozi Shayx-ur Rais Ibn Sino tan olingan. Mashshaiyyunlarning falsafiy-ilmiy asoslab berilgan.
- Oʻrta asr Sharq mumtoz falsafasi va badiiy tafakkuri tarixidagi Nizomiy Aruziy Samarqandiyning oʻrni: Tadqiqotda Aruziyning Oʻrta asr mumtoz arab-musulmon falsafasi va badiiy tafakkuri tarixidagi oʻrni, falsafadagi Mashshaiyyun oqimi vakili, fan va falsafa tarixchisi sifatidagi oʻrni aniqlangan. Uchinchi renessansning poydevorini yaratishda shaxs-jamiyat dialektikasiga erishishda manbaviy asos sifatida ahamiyati ochib berilgan.
- Aruziyning ratsionalistik qarashlari va tabiiy fanlarning rivojlanishiga ta'siri: Aruziyning ratsionalistik qarashlari ilmiy tajribalarga asoslanganligi va tabiiy fanlarning rivojlanishiga ta'siri, shuningdek, «Majma' an-navodir» asarida ilgari surilgan ijtimoiy-falsafiy va insonparvarlik g'oyalari jamiyatning ijtimoiy-axloqiy mohiyatini belgilaydigan tayanch axloqiy qoidalari asoslanganligi ko'rsatib berilgan.